بسیاری از کشورهای جهان در سال های اخیر با هدف کمرنگ کردن نقش ارزهای واسط مانند یورو و دلار در تجارت انرژی، از ارزهای ملی در این معاملات استفاده می کنند.
بنا به گزارش طبس نیوز به نقل از روزنامه دیلی صباح چاپ ترکیه، ترکیه درصدد استفاده از لیر در تجارت انرژی با روسیه است. در ۱۰ اکتبر امسال در استانبول، تفاهم نامه گازی بین روسیه و ترکیه امضاء شد. بر اساس این تفاهم نامه، ترکیه اقدام به خرید گاز روسیه از طریق خط لوله می کند. آنچه که این معامله را از سایر معاملات متمایز می سازد، درخواست ترکیه مبنی بر استفاده ارزهای ملی در تجارت انرژی با روسیه است. درخواستی که با پاسخ مثبت روسیه نیز مواجه شده است. روس ها استفاده از ارزهای ملی دو کشور در تجارت میان دو کشور از لحاظ حقوقی و فنی بلامانع اعلام کرده اند.
سیاست استفاده از ارزهای ملی در تجارت انرژی برای کمرنگ کردن نقش ارزهای واسط مانند یورو ودلار در این معاملات است. استفاده از ارزهای ملی در تجارت انرژی استیلای دلار بر بازار نفت را کاهش می دهد و در نتیجه، سبب کاهش نوسانات دلار بر قیمت نفت در جهان می شود. همچنین با کم رنگ شدن نقش ارزهای واسط در تجارت انرژی به ویژه نفت، تاثیرات سیاست های پولی کشورهای صاحب ارز واسط مانند دلار و یورو بر بازار نفت کاهش می یابد.
از سوی دیگر، استفاده کشورهای غربی از یورو و دلار به عنوان اهرم فشار، منجر به شکل گیری تحریم بانکی علیه ایران در سال های اخیر شد. با توجه به اینکه این کشورها، کنترل جریان یورو و دلار در جهان را در اختیار دارند ،مانع استفاده ایران از درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت خود شدند و این درآمدها عملا در بانک‌های خارجی بلوکه شده و غیر قابل دسترسی باقی ماند. موفقیت کشورهای غربی در تحریم‌های بانکی علیه ایران، زمینه تحریم‌های مشابه بر ضد روسیه را فراهم نمود. تحریم های بانکی ایران و روسیه نمونه‌ای از استفاده ابزاری کشورهای غربی از دلار و یورو است؛ رفتاری که باعث شده تا کشورهای دیگر نیز به فکر کاهش وابستگی خود به ارزهای واسط مانند یورو و دلار باشند. در همین راستا و در سال‌های اخیر، کشورهایی مانند ترکیه، چین، کره جنوبی، ژاپن و روسیه با استفاده از ارزهای ملی و در قالب پیمان پولی دوجانبه یا چندجانبه با دهها کشور سعی کرده اند تا سیاست‌های ارزی مستقلی نسبت به دلار و ویورو داشته باشند.
با توجه به شرایط ایران و امکان بازگشت پذیری تحریم‌ها به عناوین مختلف، ایران نیز می‌تواند در تجارت نفت از ارزهای ملی استفاده کند. دریافت درصدی از درآمدهای نفتی به صورت ریال از کشورهایی که شریک تجاری ایران محسوب می شوند، علاوه بر این که امکان بلوکه شدن درآمدهای نفتی را کاهش می دهد، به علت کمتر شدن عملیات بین بانکی زمان دسترسی به درآمدهای نفتی به حداقل می‌رسد. همچنین استفاده از ارزهای ملی در مبادلات نفتی سبب کاهش کارمزد بانکی در انتقال درآمدهای نفتی نیز می گردد.
استفاده از ارزهای ملی در تجارت خارجی به عنوان راهبردی نوین در عرصه تجارت بین‌المللی و حرکتی نو در تجارت نفت محسوب می‌شود. ایران نیز به عنوان یک تولید کننده نفت می تواند با استفاده از ارزهای ملی، تهدیدهایی که علیه تجارت نفت ایران وجود دارد را به فرصت تبدیل کند.
صادق مردانی