نورنیوز – گروه اقتصاد: «ملا عبدالغنی برادر» معاون اقتصادی رئیس‌الوزرای حکومت سرپرستی طالبان، روز گذشته شنبه ۱۳ آبان در رأس یک هیأت اقتصادی وارد تهران شد؛ او بلندپایه‌ترین مقام طالبان است که در طول دو سال پس از به قدرت رسیدن این گروه در افغانستان به تهران سفر می‌کند.
این سفر در حالی صورت می‌گیرد که در ایران، سیاست توازن‌بخشی و گسترش مناسبات با شرق و کشورهای منطقه، به ویژه همسایگان در دستور کار دولتمردان قرار گرفته و از طرف دیگر، طالبان که اکنون زمام حکومت یک کشور جنگ‌زده و قربانی ۲۰ سال اشغال‌گری آمریکا را به عهده گرفته، تلاش می‌کند که مناسبات خود را با کشورهای همسایه از جمله ایران توسعه دهد.
تهران در شرایطی قرار است فرصت‌های همکاری‌های اقتصادی با کابل را مورد بررسی قرار دهد که طی دو سال اخیر و پس از حاکم شدن طالبان در افغانستان، کشورهای روسیه، چین، ترکیه، امارات متحده عربی، قطر و پاکستان نیز دراین مسیر گام برداشته‌اند.
بازگشت ایران به بازار هفت میلیارد دلاری افغانستان
افغانستان تا پیش از حکومت سرپرستی طالبان، همواره یکی از پنج مقصد صادراتی محصولات ایرانی به شمار می‌رفت. این روند پس از حاکم شدن طالبان به طور موقت کاهش پیدا کرد و میزان واردات این کشور از ایران به یک میلیارد و ۶۳۴ میلیون دلار یعنی کمترین میزان در سال‌های اخیر رسید. اکنون پس از گذشت دو سال از حضور طالب‌ها، می‌توان گفت قطار روابط تجاری تهران-کابل، مجدداً به راه افتاده است.
روند کاهش روابط اقتصادی ایران و افغانستان از سال ۱۴۰۲ تغییر کرد و حکومت سرپرستی طالبان با گذشتن از بحران‌هایِ پس از استقرارش در کابل، نشان داد که رفته‌رفته بر آن است که روابط خود را با شرکای تجاری دیرینه این کشور به ویژه همسایگان تقویت کند.
مواد غذایی و صنایع تبدیلی کشاورزی، سوخت، کالاهای اساسی مانند آرد، گندم، شکر روغن خوراکی، محصولات پلاستیکی، شیرینی و شکلات، رب گوجه فرنگی، تخم مرغ، صیفی جات، سبزیجات، مرکبات، کاشی و سرامیک، دارو، تجهیزات پزشکی، شیرآلات، لوله و اتصالات ساختمانی و مصالح ساختمانی همچون سیمان و آهن از جمله محصولات وارداتی افغانستان از ایران است.
از طرف دیگر، دانه کنجد، تخم سبزیجات، سایر نباتات و عصاره‌های نباتی، کک، سنگ مرمر و سنگ‌های تراورتن و همچنین دام زنده از جمله محصولاتی است که زمینه واردات آن از کشور افغانستان وجود دارد.
البته این کالاها، عمدتاً زمینه‌های سنتی مبادلات تجاری دو کشور به حساب می‌آیند و با تغییرات تکنولوژیکی که ایران در سال‌های اخیر به آن دست پیدا کرده است، امکان صادرات در بخش‌هایی از قبیل منسوجات، محصولات نفتی، ماشین‌آلات و دیگر کالاهای سرمایه‌ای و همچنین مواد ساختمانی – که اتفاقاً مورد نیاز افغانستان است – وجود دارد.
ترانزیت، برگ برنده ایران
با توجه به قرار داشتن ایران و افغانستان در مسیر کریدور شرق به غرب ،«ترانزیت» می‌تواند یکی از محورهای اصلی روابط دو کشور در شرایط کنونی باشد؛ هر چند در این زمینِ بازی هم، سه بازیگر دیگر یعنی هند، چین و پاکستان حضوری پررنگ دارند.
هند در چارچوب استراتژی کلان خود، افغانستان را در حلقه دوم استراتژیک خود تعریف کرده است که دروازه ورود این کشور به آسیای مرکزی به‌شمار می‌‌‌رود. از طرف دیگر، چین که برخلاف هند از مسیر تنگه واخان دسترسی زمینی مستقیم به افغانستان دارد، افغانستان را در چارچوب مسیر ترانزیتی کلان خود، یعنی پروژه یک کمربند و یک راه می‌‌‌بیند. پاکستان نیز تلاش می کند با تغییر نقشه ترانزیتی افغانستان پس از خروج نیروهای خارجی پیش از هر چیز دست رقیب هسته‌‌‌ای اش یعنی هند را از حیات خلوت خود، افغانستان کوتاه می‌کند و مسیر موازی بندر چابهار به افغانستان را در بهترین حالت، کم‌اثر کند.
بنابر این، اگرچه حضور این کشورها در ترانزیت افغانستان کار را برای ایران سخت می‌کند – چرا که ایران مهمترین رقیب خود یعنی پاکستان را بازیگر اصلی می‌‌‌بیند – اما این حوزه همکاری، همچنان برگ برنده ایران است؛ به گفته «محمود سیادت» رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان، افغانستان محصور در خشکی است و دسترسی آن به آب‌های آزاد از دو مسیر ایران و پاکستان صورت می‌گیرد و با توجه به مشکلاتی که اخیراً میان افغانستان و پاکستان ایجاد و ترانزیت کالاهای افغانستانی از مسیر پاکستان تقریباً متوقف شده است، تقاضای افغانستان برای ترانزیت از مسیر ایران افزایش پیدا کرده است.
بر این اساس یکی از مهمترین سرفصل‌های مذاکرات ایران و افغانستان در سفر ملاعبدالغنی برادر به تهران می تواند دستیابی به توافقات اجرایی در زمینه همکاری‌های ترانزیتی باشد.
در سفر چند ماه گذشته رئیس میز افغانستان سازمان توسعه تجارت ایران به کابل نیز توافق‌هایی در این زمینه انجام شد که از آن جمله می‌توان به افزایش ساعت کاری گمرکات مرزی، میلک، میل ۷۸ و دوغارون برای تسهیل فرآیند صادراتی و ترانزیتی اشاره کرد؛ در آن سفر، افغانستان نیز برای باز کردن مسیر ترانزیتی از پاکستان به مقصد خراسان رضوی از مسیر تفتان-چمن-اسلام قلعه-مشهد که سبب کاهش این مسیر از ۱۵۰۰ کیلومتر به کمتر از ۱۰۰۰ کیلومتر می شود اعلام آمادگی کرد.
با وجود پیچیدگی‌هایی که در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی در روابط میان ایران و افغانستان وجود دارد به‌ویژه حل نشدن موضوع حق‌آبه ایران و همچنین وضعیت مهاجرین افغانستانی در کشورمان، مذاکرات تهران-کابل در خلال سفر ملاعبدالغنی برادر به ایران، می‌تواند افق‌های جدیدی در روابط میان دو کشور ایجاد کند. اعلام دستاوردهای این سفر در روزهای آتی، محک مناسبی برای ارزیابی اراده طرفین در مسیر رفع برخی موانع موجود و تسهیل مناسبات اقتصادی همه جانبه میان تهران و کابل خواهد بود.
نورنیوز