نورنیوز- گروه فرهنگ و جامعه: بیماری‌های مزمن گرچه دارای علائم و عوارضی هستند که به تدریج ظاهر می‌شوند اما در طی زمان می‌توانند اثرات فراوانی روی زندگی فرد بگذارند و گاهی به کل شیوه زیست او را دگرگون کنند. چالش‌هایی که در پی بروز این بیماری‌ها سراغ افراد می‌آیند معمولاً از دید کسانی که خود یا اطرافیان شان درگیر آن نوع بیماری نیستند پنهان می‌ماند. دیابت از جمله چالش برانگیزترین این بیماری‌هاست که برعکس نام دیگر آن یعنی بیماری قند، کام فرد درگیر را تلخ می‌کند چرا که هنوز درمانی برای آن پیدا نشده و علم پزشکی تنها به کنترل و بهبود مشروط بیماران توفیق یافته است.
مرضی که به خوراک گره خورده است
می‌توان گفت دیابت تمام جنبه های زندگی فرد بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد زیرا با یکی از ابتدایی‌ترین نیازهای بشر یعنی نیاز به خوراک گره خورده است. خورد و خوراک در این شرایط دیگر یک امر عادی و طبیعی نیست.
برای میل هر وعده یا میان وعده باید دوز مشخصی انسولین به بیمار تزریق شود و این در مورد دیابت نوع یک است. در دیابت نوع دو نیز خوراک بیمار وابسته به مصرف قرص‌های معروف به قرص قند است. اندازه گیری مداوم قند خون را هم باید به این موارد اضافه کرد. در واقع تنظیم قند خون به چالش روزانه بیمار تبدیل می‌شود و عوارض ناشی از بالا رفتن و یا افت آن ناخوشایند و کلافه کننده است.
دیابت در کودکان
حالا در نظر بگیرید که کودکی درگیر دیابت شده و باید تمام عمر خود را با آن سپری کند. شاید ابتلای کودکان به دیابت از نظر خیلی‌ها چندان شایع و یا حتی جدی نباشد اما بر اساس پژوهشی که گزارش آن در اطلس دیابت (IDF) فدراسیون بین المللی دیابت منتشر شده، یک میلیون و ۵۱ هزار نفر از ۸ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر مبتلا به دیابت نوع یک در سراسر جهان، کودک هستند و زیر ۱۹ سال سن دارد. این در حالی است که بر اساس همین پژوهش دیابت نوع یک در صورت عدم تشخیص منجر به کتواسیدوز یا کمای دیابتی و مرگ سریع می‌شود بنابراین دانستن این مسأله، آگاهی و آموزش در مورد بیماری را حیاتی می‌کند. سالانه ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در جهان جان خود را به دلیل دیابت از دست می‌دهند در حالی که تشخیص به موقع و کنترل بیماری می‌تواند جان بیماران را حفظ کند.
طبق آمارها، شیوع دیابت نوع یک در کودکان بسیار بیشتر از دیابت نوع دو است. مؤسسه ملی سلامت (NIH) میانگین سنی ابتلا به دیابت را در هنگام تشخیص ۱۳ سال عنوان می‌کند و تخمین می‌زند که ۸۵ درصد تشخیص دیابت نوع یک در افراد زیر ۲۰ سال رخ می‌دهد. گفته می‌شود دیابت نوع دو بیشتر افراد سالمند و یا میانسال را درگیر می‌کند اما بر اساس آنچه از سوی دکتر علیرضا مهدوی، معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت اعلام شده، متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد افزایش ابتلای جوانان و نوجوانان به دیابت نوع دو در کشور بوده ایم که دلیل آن هم سبک زندگی ناسالم، عدم تحرک و چاقی عنوان شده است. در مورد دیابت نوع یک اما قضیه فرق می‌کند. کودک ناگهان علائمی را از خود بروز می‌دهد که هشدارگونه است و توجه خانواده را جلب می‌کند. این علائم زمانی رخ می‌دهند که پانکراس دیگر قادر به تولید هورمون انسولین کافی نیست و بدون انسولین نیز قند جذب شده از غذا نمی‌تواند از خون جذب سلول‌ها شود و در نتیجه سطح قند خون بالا می‌رود. اینجاست که کودک علائمی نظیر عطش، تکرر ادرار، خستگی مداوم، گرسنگی مداوم، کاهش وزن، پرخاشگری و تحریک پذیری عصبی را از خود نشان می‌دهد. این‌ها اولین علائم بروز دیابت نوع یک هستند و تشخیص بیماری با آزمایش قند خون قطعی می‌شود.
مشکلات مضاعف دیابت در کودکان
اما چه عاملی پانکراس کودک را از کار می‌اندازد و به عبارتی سبب بروز دیابت نوع یک می‌شود؟ به گفته پزشکان علت دقیق دیابت نوع یک در کودکان ناشناخته است اما در بیشتر موارد سیستم ایمنی بدن که به طور معمول با باکتری‌ها و ویروس‌های مضر مبارزه می‌کند، به اشتباه سلول‌های تولیدکننده انسولین را از بین می‌برد و ژنتیک و عوامل محیطی در این اختلال نقش دارند. طبق تحقیقات انجام شده از سوی دانشگاه های علوم پزشکی ایران، میزان شیوع ابتلا به دیابت نوع یک در کودکان و نوجوانان در آخرین بررسی که سال ۱۳۹۵ انجام شده حدود ۱۱ درصد بوده و در بررسی بعدی در سال ۱۴۰۰ به ۱۴ درصد افزایش یافته است.
در برخی خانواده‌ها که کودک درگیر دیابت نوع یک داشته‌اند، سابقه بیماری وجود داشته و در برخی نیز خیر. در هرحال وقتی کودک درگیر دیابت می‌شود چالشی در خانواده آغاز می‌شود که ابعاد مختلفی را در برمی‌گیرد. مادر کودک دو ساله مبتلا به دیابت نوع یک می‌گوید فرزندم از من بدش می‌آید چون مجبورم به او انسولین تزریق کنم. این مسئله مادر را به شدت غمگین و افسرده کرده است.
پدر دختر ۸ ساله مبتلا به دیابت هم از تجربه‌اش چنین می‌گوید: «وقتی در جشن تولد بچه‌های دیگر شرکت می‌کنیم، زمان بریدن کیک به بهانه‌ای دخترم را از محل دور می‌کنم تا بقیه کیک بخورند و بچه دلش نخواهد. دوست ندارم دخترم در جمع احساس فرق داشتن بکند گرچه بهرحال گاهی این اتفاق می‌افتد و چاره ای نیست. مثلا بچه دارد چیزی می‌خورد و قبلش انسولین زده‌ایم به او و کسی از روی مهربانی می گوید این برای تو بد است و نخور. این حرف‌ها بچه را ناراحت می‌کند و برای پدر و مادر هم سخت است. بهتر است در مواجهه با بچه‌های دیابتیک چنین اظهارنظرهایی نشود.»
مادر پسر بچه ۶ ساله دیابتیک هم حرف‌های قابل تأملی دارد:«بچه آن هم پسربچه در این سن خیلی فعال است و مدام این ور و آن ور می‌دود و بازی می‌کند. وقتی پسرم با بقیه بچه‌ها بازی می‌کند مدام باید مراقب باشم در اثر فعالیت قندش افت نکند. گاهی چند بار حین بازی قندش را اندازه می‌گیرم و به او میان وعده‌ای می‌دهم تا دچار افت قند نشود. این‌ها خیلی سخت است و گاهی از اطراف می‌شنوم که بگذار بچه راحت باشد. این حرف ها معمولا به خاطر عدم آگاهی است و این که برخی نمی‌دانند دیابت چه نوع بیماری است و بچه و بزرگ هم ندارد. یعنی حتی بچه یک ساله هم که درگیر دیابت شود باید مثل آدم ۶۰ ساله مدام قند خونش را اندازه گرفت و انسولین تزریق کرد و باقی مراقبت‌ها.»
مشکلاتی که برای کودکان دیابتیک وجود دارد دقیقا مشابه دیگر بیماران است. بیشترین هزینه‌ای که بیماران مبتلا به دیابت از آن گله دارند، هزینه خرید نوارهای تست قند خون است که بیمه‌های پایه آن را پوشش نمی‌دهند و این در حالی است که بیمار به صورت روزانه به این نوارها نیاز دارد.
دیابت درمان قطعی ندارد اما قابل کنترل است و در صورت کنترل و رعایت موارد توصیه شده از سوی پزشکان، بیمار می‌تواند به زندگی عادی خود ادامه دهد. سبک زندگی سالم نقش مهمی‌در کنترل دیابت دارد و از آنجا که کودکان هنوز مهارت لازم برای کنترل سبک زندگی خود را ندارند، خانواده باید چنین نقشی را ایفا کنند و رژیم غذایی زیر نظر پزشک را در کنار تزریق انسولین ادامه دهند و کودک نیز به مرور یاد می‌گیرد چطور می‌تواند با بیماری خود زندگی کند و در جامعه محدود نشود.
نورنیوز