نورنیوز- گروه فرهنگ و جامعه: با گذشت ۲۴ سال از سال ۱۹۹۹ که سازمان ملل متحد، روز ۲۵ نوامبر را «روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان» نامگذاری کرد موج خشونت علیه زنان نه تنها مهار نشده بلکه به رغم تمام اقدامات ملی و بین المللی نهادهای مختلف، همچنان نگران کننده است. این خشونتها در سطوح گوناگون و به اشکال مختلف، زنان را تقریبا در تمام نقاط جهان مورد آسیب قرار داده است. جدیدترین و دل آزارترین نمونه از این خشونتها کشتار وسیع مردم غزه خصوصا کودکان و زنان این سرزمین توسط رژیم سفاک اسرائیل است. سهم زنان فلسطینی از این نسل کشی، بیش از ۳۵۰۰ شهید و هزاران مجروح و آواره طی ۴۵ روز هجوم وحشیانه صهیونیست‌های نژادپرست بوده است؛ زنانی که هیچ جرمی مرتکب نشده و در بی گناهی محض، قتل عام شده و در معرض غیرانسانی‌ترین خشونتها قرار گرفته‌‌‌‌‌‌‌اند. نهاد مرجعی که سال ۱۹۹۹ به پاسداشت سه خواهر اهل جمهوری دومینیکن که در معارضه با حکومت مستبد آن کشور کشته شدند، روزی را برای مبارزه با خشونت علیه زنان، در تقویم کاری خود ثبت کرده اکنون باید ابتکاری جدید به خرج دهد و یادبودی را به پاس هزاران زن قربان فلسطینی ایجاد کند.
خشونت خانگی علیه زنان
با این همه خشونت علیه زنان، محدود به میدان‌های نبرد نیست. خشونت خانگی از جمله تلخ ترین اتفاقاتی است که برخی زنان در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. وقتی پای صحبت زنانی که در معرض خشونت خانگی قرار داشته‌اند بنشینید متوجه می‌شوید که خاطرات دردناک این وقایع را هرگز از یاد نبرده و هربار با یادآوری آن دوباره دچار خشم و‌‌‌‌‌‌‌اندوه می‌شوند، حتی اگر سال‌ها از این تجربه تلخ گذشته باشد. گرچه این خشونت در محیط خانه اتفاق می‌افتد اما آسیب های آن میتواند جامعه را درگیر و دچار آشفتگی کند و از این رو آن را یک آسیب اجتماعی می‌دانند.
خشونت خانگی به رفتارهایی گفته می‌شود که سبب ترساندن، تهدید، کنترل، تحقیر، منزوی کردن و آسیب جسمی‌به فرد می‌شود. این الگوی رفتاری خشونت بار با توسعه کشورها و مدرن شدن آنها کمرنگ نشده است چنان که در حال حاضر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه هردو شاهد اعمال خشونت خانگی علیه زنان هستند.
می‌توان گفت زنان در تمام دنیا خشونت خانگی را تجربه می‌کنند اما میزان خشونت علیه زنان در نقاط مختلف جهان متفاوت است. بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) بنگلادش با ۷۵ درصد دارای بیشترین میزان خشونت خانگی است و پس از آن اتیوپی با ۷۱درصد و پرو با ۶۹ درصد در صدر میزان خشونت خانگی قرار دارند.
بر همین اساس میزان خشونت توسط همسر یا شریک زندگی از ۲۰ درصد در غرب اقیانوس آرام، ۲۲ درصد در کشورهای با درآمد بالا در اروپا، ۲۵ درصد در آمریکا، ۳۳ درصد در مناطق آفریقایی، ۳۱ درصد در منطقه مدیترانه شرقی و ۳۳ درصد در منطقه آسیای جنوب شرقی به صورت متغیر برآورد شده است. سازمان بهداشت جهانی همچنین اعلام کرده است که در دوران پاندمی کرونا میزان این خشونتها به علت عدم دسترسی زنان به خدمات اجتماعی افزایش یافته است.
در ایران نیز طبق اعلام سازمان پزشکی قانونی بخش قابل توجهی از خشونت‌های خانگی برعلیه زنان اعمال می‌شود. بر اساس اعلام اورژانس اجتماعی کشور حدود ۳۸ درصد آمار اورژانس اجتماعی مربوط به خشونت‌های خانگی است که بر علیه زنان اعمال می‌شود. البته نقش آگاهی از وجود نهادهای حامی در این رابطه میتواند کمک کننده باشد. بسیاری از زنانی که در معرض خشونت خانگی قرار دارند، با اورژانس اجتماعی و خدماتی که می‌توانند از آن دریافت کنند آشنا نیستند در صورتی که تماس با خط ۱۲۳ اورژانس اجتماعی میتواند موقتا شرایطی امن برای زنان آسیب‌دیده فراهم کند تا به مشکل آنها به صورت اساسی رسیدگی شود. در برخی شهرهای کوچک حتی گاهی با وجود آگاهی از خدمات اورژانس اجتماعی، زنان تمایلی به دریافت کمک ندارند.
به گفته یکی از نزدیکان زنی که تحت خشونت خانگی قرار داشته، او با وجود آن که به دلیل کتک‌های همسرش تا پای مرگ می‌رفته اما به دلیل ترس از پیچیدن موضوع در شهر کوچک و عواقب بعدی، به دریافت کمک اقدام نکرده و در نهایت دچار آسیب جسمی غیرقابل جبران شده است.
حامیان و متولیان مقابله با خشونت خانگی
سازمان بهزیستی به عنوان متولی کاهش آسیب در رابطه با زنان تحت خشونت خانگی شناخته شده که با ارائه مشاوره و اسکان زنان در خانه امن میتواند به آنها کمک کند. به لحاظ قانونی نیز گرچه در قانون مجازات اسلامی‌به صورت اختصاصی به خشونت علیه زنان پرداخت نشده اما براساس ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، هرکس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین کند، به حبس از ۲ تا ۶ ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. همچنین بر اساس ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی، اگر زنی در منزل مشترک با همسر خود مورد ضرر جانی، مالی یا شرافتی قرار گیرد، میتواند خانه همسر را ترک کند و مرد نیز موظف است که همچنان نفقه زن خود را بپردازد. مطابق ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی نیز یکی از مواردی که مطابق آن زن میتواند از دادگاه درخواست طلاق نماید، ضرب‌وشتم و خشونت جسمی همسر علیه اوست.
در این زمینه اما جدیدترین اتفاق این است که کلیات لایحه پیشگیری از آسیب‌دیدگی زنان و ارتقای امنیت آنان در برابر سوء رفتار روز بیستم فروردین ۱۴۰۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و نمایندگان با ۱۹۰ رأی موافق، ۴۵ رأی مخالف و ۹ رأی ممتنع از مجموع ۲۴۴ نماینده حاضر با کلیات این لایحه موافقت کردند که امید است بتواند پس از تصویب نهایی و تأیید شورای نگهبان، چتر حمایتی را بر سر زنان آسیب دیده گسترده‌تر کند.
ریشه‌‌‌‌‌‌ها و زمینه‌ها
اما جدای از مسائل حقوقی، چه عواملی در ایجاد خشونت خانگی علیه زنان نقش دارند و در واقع چطور می‌شود علاج واقعه را قبل از وقوع کرد. بر اساس پژوهشی که بهار ۱۴۰۲ در مجله پزشکی قانونی ایران منتشر شده است، وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه یکی از عوامل اثرگذار در گسترش خشونت خانگی شناخته شده است. در این پژوهش به رابطه بین استرس‌های اقتصادی و خشونت‌های خانگی پرداخته شده و عنوان شده که اگرچه خشونت خانگی در طبقات خاص اجتماعی بیشتر رخ می‌دهد اما واضح است که در میان کسانی که با مشکلات اقتصادی بیشتری روبرو هستند بیشتر مشاهده شده است.
در همین پژوهش به هزینه‌های اقتصادی خشونت خانگی نیز پرداخته شده که در کشورهای مختلف بار مالی زیادی به دوش خانواده و دولت قرار می‌دهد. بر این اساس در ایالات متحده هزینه خشونت خانگی سالانه ۵.۸ میلیارد دلار برآورد می‌شود که شامل هزینه خدمات پزشکی و هزینه کاهش بهره‌وری است. در کلمبیا نیز هزینه خشونت خانگی به دلیل از دست رفتن دستمزد زنان ۷.۱ میلیارد پزو معادل دو و نیم میلیون دلار آمریکا برآورد شده است.
با این اوصاف باید گفت از طرفی مسائل اقتصادی خود عاملی برای ایجاد خشونت خانگی محسوب می‌شود و از سوی دیگر خشونت خانگی شرایط اقتصادی را بدتر می‌کند و به این شکل چرخه خشونت خانگی ادامه می‌یابد.
برخی روانشناسان نیز بحران‌های فردی و ضعف های شخصیتی را دلیل بروز خشونت خانگی می‌دانند به این معنا که افرادی که از کودکی مورد خشونت و تحقیر از سوی خانواده و اطرافیان قرار دارند، در بزرگسالانی ممکن است همان نوع خشونت را در محیط خانه نسبت به خانواده خود اعمال کنند.
امروزه با توجه به گسترش خشونت علیه زنان در سراسر جهان، پژوهش‌های زیادی در این باره در حال انجام است و هر از گاهی سمینارها و همایش‌هایی با موضوع خشونت علیه زنان برگزار می‌شود. با این حال خشونتی که در غزه نسبت به زنان فلسطینی اعمال می‌شود از دید بسیاری از ناظران دور مانده و به عبارتی عامدانه نادیده گرفته شده است. این خشونت البته از نوع خشونت خانگی نیست بلکه خشونتی سازمان یافته است که از زخمی‌شدن تا اسارت و شهادت زنان را شامل می‌شود.
همچنین دارای ابعاد روانی بسیاری است که به سبب شرایط ناگوار و بویژه از دست دادن فرزندان، زنان غزه را تحت تأثیر شدید قرار می‌دهد. شاید روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان زمان مناسبی باشد برای آن که دنیا چشمش را به روی این خشونت بی سابقه باز کند.
نورنیوز