رسم و رسوم نوروزی خراسان جنوبی ها

خبرگزاری فارس – خراسان جنوبی؛ شمارش معکوس که برای به پایان آمدن دوران پادشاهی زمستان آغاز می شود بهار برای نشستن بر اریکه حکومت فصل ها بیش از فصل دیگر سوروسات را آماده می کند.

همه درختان به احترام تیکه زدن بهار بر اریکه فصل ها تاجی از شکوفه های رنگارنگ بر سر می گذارند، در طبیعت هم رستاخیزی به پا می شود همه آن هایی که در خواب زمستانی اند آبی به سرو صورت می زنند و شاداب و سرزنده از دل تاریک زمین سردر می آورند تا شاد باش گوی پادشاه فصول (بهار) باشند.

بهار هم چادرگل گلیش را به سر می کند با ناز بر زمین مخملی سبز رنگ قدم برمی دارد و به قله فصل ها رفته و پرچم رنگارنگش را به اهتزار در می آورد.

همه مردمان این سرزمین کهن نیز به واسطه شادی و سرزندگی که بهار با رستاخیزیش در طبیعت به وجود می آورد قبل از آغاز پادشاهی بهار بر حکومت فصل ها خود را برای استقبال از این فصل رنگارنگ سال آماده می کنند.

غبار از در و دیوار خانه، کاشانه، شهر و دیار خویش می گیرند پاکیزه و تمیز برخوان بهار می نشینند.

این روزها همه در تاب و تابند تا هرچه تمیزتر، پاکیزه تر و آراسته تر به استقبال بهار بروند. اما هر نقطه از سرزمین کهن ایران زمین برای رفتن به استقبال بهار برای خودش آداب و رسوم ویژه ای دارد. مردمان دیار آفتاب( خراسان جنوبی) نیز رسم و رسوم ویژه خود را دارند.

حال که در آستانه استقبال از بهار هستیم لازم است کمی هم از این رسم و رسوم را مرور کنیم و به خاطر آوریم که گذشتگان این خطه از ایران زمین چطور به استقبال نوروز می رفتند.

 

کاشتن سرسبزی

مردمان دیار خراسان جنوبی از فرودین اولین ماه فصل بهار به عنوان ماه نوروز یاد می کنند و یک ماه قبل از عید نوروز با کاشتن سرسبزی یا به اصطلاح خودشان سرسوزی به استقبال بهار می روند.

بیرجندی‌ها به سبزه سبزکردن سرسَوزی می‌گویند. آنها دوسه هفته مانده به عید در ظرف‌های کوچک یا بزرگ مقداری جو، گندم، عدس یا ماش می‌کارند تا روز عید سر سبز باشد. همچنین بین بعضی از خانواده‌ها رسم است که هریک از اعضای خانواده مجزا  یک ظرف سرسوزی آماده کند. برخی نیز روی جداره‌های کوزه‌های سفالی، تخم گیاهی به نام «مندو» را می‌کارند.

رسم شاه مولایی

یکی دیگر از مراسم خراسان جنوبی رسم شاه مولایی است که در مناطق شهری و روستایی استان مرسوم است و انجام آن به این ترتیب است که چند روز مانده به نوروز افراد خیر و معتمدان محل با مراجعه به ثروتمندان اقدام به تهیه اجناس مورد نیاز نیازمندان کرده و آنها را بین افراد نیازمند تقسیم می کنند.

 

سمنوپزان

از دیگر آداب و رسوم خراسان جنوبی مراسم سمنو پزان است هرچند زحمت زیادی دارد اما طرفداران بسیاری هم دارد.

سمنو پزان به این صورت است زن ها ظرف های خود را در پشت بام خانه ها قرار داده تا از آب باران پر شوند و به طور همزمان گندم ها را در پارچه هایی تمیز ریخته تا توسط آب باران خیس شده تا شروع به جوانه زدن کنند. بعد از این مرحله گندم ها را در جایی پهن کرده تا خشک شده و سپس آسیاب و در مرحله ی بعد آن را الک می کنند.

برای درست کردن سمنو آن را با زردچوبه و دارچین و مواد دیگر مخلوط کرده و آن را بر اجاق قرار داده و بعد از آماده شدن در ظرف ها تقسیم بندی کرده و با آجیل تزیین می کنند.

حنابندان

حنابندان هم از رسم‌های فراموش‌شده مردم استان در استقبال از نوروز است. هنوز هم گروهی از مردم به ویژه بزرگسالان با آمدن عید نوروز با رنگ‌کردن موهای سر و انگشتان خود با حنا به استقبال نوروز می‌روند.

مراسم شام نوروزی

یکی از رسم‌هایی که برخی مردم خراسان‌جنوبی برای برگزاری آن تلاس می‌کنند، مراسم شام نوروزی است. در این مراسم خانواده‌ای که تازه عروس گرفته‌اند، به مبارکی سال جدید برای نوعروس هدایایی مثل لباس، کفش و کیف و البته مواد خوراکی مانند برنج و گوشت تهیه می‌کنند و به خانه پدر عروس می‌برند.

البته در بسیاری از موارد خانواده عروس با مواد خوراکی که خانواده داماد به خانه آنها آورده‌اند در ایام نوروز شام یا نهاری تهیه و خانواده شوهر را به خانه خود دعوت می‌کنند.

اصرار بر پختن پلو در شب عید

اهالی بیرجند قدیم اعتقاد داشتند که شام شب عید باید پلو باشد و بر این کار اصرار می‌ورزیدند. اگر نوروز به ظهر ختم بشود اعضای فامیل در خانه بزرگ فامیل جمع می‌شوند و نهار عید که ماهی‌پلو، صابری‌پلو و قورمه‌پلو(گوشت داغ با پلو بوده) را صرف می‌کنند و سپس به صورت خانوادگی به دید و بازدید می‌روند.

از دیگر مصادیق بارز جشن نوروزی خوراکی‌ها و غذاهای مخصوص این روزهاست، غذاهایی که جمع‌های نوروزی را حتی در قرنطینگی باصفاتر می‌سازد.

 

اشکنه بنه یا قاتق

اشکنه بنه که به آن«قاتق» نیز می‌گویند و برای تهیه آن ابتدا بنه یا پسته بنه‌ها را در هاون کوبیده تا به روغن بیاید سپس به همراه مقداری گردوی نرم شده در تقار یا تقارچه‌های سفالی می‌سایند و در ضمن مالیدن اندک اندک آب به آن می‌افزایند و این عمل را ادامه می‌دهند تا به روغن بیاید سپس با دست می‌فشارند تا روغن آن بیرون بیاید و روغن را در ظرف دیگر نگه می‌دارند.

آنگاه کم کم به آن آب می‌افزایند تا پوست‌های شکسته جدا شود و آن را پر آب کرده و صاف می‌کنند روغن بدست آمده را به آن اضافه می‌کنند مقداری سیر با نمک نیز مخلوط کرده به آن می‌افزایند.

این غذا به صورت سرد و گرم در تابستان و زمستان مورد استفاده قرار می‌گیرد خاصیت این غذا در گرم بودن آن است.

کشک سالاری

کشک سالاری یکی از غذاهای محلی مردم بیرجند در استان خراسان جنوبی است که نباید تجربه طعم خوشمزه آن را از دست داد. این غذا هم دستور پختی طولانی و نسبتا مشکل دارد. ترکیبات اصلی این غذا را آرد، ماست، زردچوبه، سیاه دانه، سیر، روغن، نمک، زعفران، گردو، فلفل سیاه، دارچین، آب، گوشت خورشی وپیاز تشکیل می‌دهند. کشک سالاری را معمولا به صورت تیلیت یا با نان مصرف می‌کنند.

 

قروت بادمجان

قروت نوعی فرآورده شیری است که مردم خراسان جنوبی، بیرجند از آن به عنوان یکی از غذاهای محلی و مقوی استفاده می‌کنند.

قروت ابتدا به صورت جامد یا پودر تهیه شده سپس بعد از حل شدن مواد آن در آب عصاره‌ای بنفش رنگ حاصل می‌شود.

ماده اصلی این غذا که رنگ آن بنفش است از قروت (کشک چدنی) مخصوص بیرجند و گردوی کوبیده شده در تغار به دست می‌آید و برای خوشمزه تر شدن هم از بادمجان سرخ شده با سیر یا سیب زمینی سرخ شده با سیر به عنوان چاشنی در کنار آن استفاده می‌شود.

این غذا سرشار از کلسیم و فسفر است و همچنین برای تشکیل گلبول‌های قرمز خون نیز بسیار مفید است. این غذا را می‌توان با خوراک بادمجان یا پوره سیب زمینی یا مخلوطی ازعدس و کدو و سیب زمینی آبپز نیز میل کرد.

 

اشکنه بلغور شیر

اشکنه جزو معروف‌ترین غذاهای ایرانی است که از قضا طرفداران زیادی هم دارد. نکته‌مهم در تهیه این اشکنه آماده کردن بلغور شیر است. برای این کار ابتدا مقداری گندم نیمه پخته را دستاس (آسیاب دستی) می‌کنند.

پس از آن، گندم‌های خرد شده را که حال بلغور نام دارند، داخل شیر گاو یا گوسفند می‌ریزند و به همراه اضافه کردن کمی زردچوبه آن را روی شعله هم می‌زنند تا بجوشد. در نهایت مواد پخته شده را درون سینی بزرگی ریخته و زیر آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شود.

مراحل بعدی کار همانند تهیه اشکنه‌های معمولی است و پیچیدگی چندانی ندارد.

اشکنه گوجه، اشکنه زردآلو و اشکنه گشنیز نیز از دیگر غذاهای محلی استان هستند که چه خوب است در روزهای قرنطینه خانگی نوروزی با تهیه این غذاها اوقاتی خوش را برای خود رقم زد.

پایان پیام/۳۶۳۵/ف