ناتو و روسیه در حال تجربه یکی از بدترین شرایط دوران تاریخی خود می باشند. روابط این دو بر اثر بحران جدایی طلبی اوکراین، مساله حضور نظامی ناتو در حوزه بالتیک به شدت تیره است.
سیاست عرصه دوستی و دشمنی هاست. تجربه های تاریخی نشانگر این امر است که هیچ کشوری الی الابد عقد اخوت با کشور دیگری ندارد و از طرف دیگر دشمنی و تقابل قدرت ها نیز همیشگی نیست. متناسب با این اصل بازیگران سیاسی بسته به موقعیت سیاسی خود و شرایط محیطی ، اقدام به چینش دامنه دوستان و دشمنان خود می پردازند. حال بازیگرانی که از اهداف، منافع و تهدیدات مشترک بیشتری برخوردار باشند؛ زمینه همکاری مساعدتری پیدا می کنند. به نظر می رسد تحولات اخیر در روابط روسیه و ترکیه این ایده را بار دیگر اثبات کرد که منافع عینی و ملموس برای رهبران سیاسی از اولویت بسیار بالاتری در قیاس با ارزشها و ایدئولوژی های حاکم دارد. رهبران با کنار نهادن پرده ایدئولوژی و با در نظر گرفتن اولویت های سیاسی و اقتصادی کشورشان به صف اتحاد به کشور مورد هدف می پیوندند. اهمیت این امر از آن روست که امروزه شاهد برهم خوردن نظم امنیتی سابق در منطقه و اتحادهای جدید هستیم. ترکیه به عنوان عضو مهمی از ناتو که از تجربه طولانی با شرکای بزرگ غربی اش در مقابله با تهدیدات متنوعی همچون ارتش سرخ شوروی، بحران های سیاسی در خاورمیانه دارد؛ درست در برابر تقابل با این سازمان بزرگ قرار گرفته است. هم اکنون ناتو و روسیه در حال تجربه یکی از بدترین شرایط دوران تاریخی خود می باشند. روابط این دو بر اثر بحران جدایی طلبی اوکراین، مساله حضور نظامی ناتو در حوزه بالتیک به شدت تیره است.در این بین نزدیکی آنکارا به مسکو و خرید سامانه دفاعی اس ۴۰۰ تعجب ناظران را برانگیخته است. ترکیه با خرید این سامانه پیشرفته که در نوع خود اقدامی خلاف عرف و قاعده در ناتو است؛ نشان داد که پایبند به قواعد بازی هم پیمانان بزرگ غربی اش در مسائل امنیتی و دفاعی نیست. این امر صرفا محدود به مسائل دفاعی نیست و هم اکنون در بحران های منطقه ای از جمله سوریه، نظاره گر فاصله گیری آنکارا از کشورهای غربی و میل به روسیه هستیم. اگر تا دیروز این آمریکا و قدرت های بزرگ اروپایی بودند که با تعیین دستورکار لازم، چراغ سبز به هم پیمانان منطقه ای شان نشان می دادند. امروز روسیه به رهبری پوتین است که به عنوان تنها ناجی حل بحران در سوریه ظاهر شده و نظر قدرت بزرگی همچون ترکیه را به سوی خود جلب ساخته است. نشست های متعدد رهبران ترکیه و روسیه در شهر آستانه، تماس های مکررر تلفنی میان لاوروف و چاووش اوغلو، سفر رجب طیب اردوغان به شهر سوچی و دیدار با پوتین همگی نشانه ای آشکار از اتحاد جدید مسکو- آنکارا در حل معادلات منطقه ای است. بی گمان در این معادله جایی برای واشنگتن و بروکسل متصور نیست و این دو قدرت بزرگ در تلاش برای نشان دادن ابهت و قدرت مانور و اثربخشی شان در بحران سوریه هستند.
با عطف به این امر توافق آستانه میان سه قدرت تاثیرگذار ایران، روسیه و ترکیه را باید گامی جدید در تحولات منطقه ارزیابی کرد که طبق آن دیگر خبری از تعیین دستور کار از آن سوی قاره سبز نیست. از این رو با توافق محور روسیه، ایران و ترکیه چهار منطقه ادلب؛ بخش هایی از لاذقیه،حلب، و غوطه شرقی به عنوان مناطق عاری از خشونت اعلام شدند. در باب اهمیت این توافق و مزیت آن نسبت به مذاکرات گذشته باید گفت که هر دو گروه نماینده دولت و مخالفان رضایت کامل خود را به اجرای این توافق نشان داده اند. از سوی دیگر هم روسیه و ترکیه توافق کردند که واحدهایی از نیروهای نظامی خود را جهت حراست از منطقه ادلب راهی این شهر کنند. مسکو در ابتکار عملی جالب از نیروهای ویژه خود،پلیس نظامی اکمک گرفته است. این واحد ها از اموزش های بسیار بالای ضد تروریستی برخوردار هستند و پیشتر در عملیات تخلیه حلب، آشتی میان نیروهای ترک و کرد در منبج نقش ویژه ای ایفا کرده بودند. از همین رو مقامات ارشد نظامی روسیه از عملکرد این نیروها در بحران سوریه بسیار راضی بوده و با توجه به حساسیت بالای توافق اقدام به اعزام این نیروها به استان ادلب کرده اند. نیروهای ناظر صلح که تعداد شان به بیش از ۵۰۰ نفر می رسد مامور جلوگیری از وقوع خشونت میان نیروهای دولت سوریه و مخالفان و تثبیت روند صلح هستند. سازوکار دقیق ترکیه و روسیه در ایجاد مناطق امن با استقبال گروههای سوری و جهانی نیز مواجه شد. ایمن ال عثیمی در اظهارتی کاهش خشونت در ادلب شهری که نزدیک به سه میلیون سکنه دارد را گامی بزرگ برای رسیدن به افقی روشن در سوریه خواند. از طرف دیگر بشار اسد رئیس جمهوری سوریه دست کشیدن ترکیه از حمایت از شبه نظامیان مخالف دولت سوریه را نشانه از تغییر رفتار راهبردی این کشور دانست و ابراز امیدواری کرد که آنکارا با درس گرفتن از تحولات شش سال اخیر سوریه به مسیر اصلی بازگردد.
در بعد بین المللی نیز استفان دی میستورا نماینده سازمان ملل در اظهارتی ضمن تایید توافق آستانه در ایجاد مناطق عاری از جنگ، این اقدام را زمینه ای برای گفت و گوهای فراگیر میان جریان های بزرگ سوریه و رسیدن به راه حلی دائمی اعلام کرد. انتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل نیز در سخنانی از تلاش های سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در کاهش تنس ها در سوریه استقبال و گفت: پس از گذشت نزدیک به هفت سال از آغاز خشونت ها در سوریه، رسیدن به توافقی پایدار در جهت اصلاح وضعیت غیر نظامیان بسیار مهم و اثر گذار می باشد.(۱)
چراغ سبز روسیه به ترکیه
رضایت ترکیه به تبدیل ادلب به منطقه امن با توجه به قرابت جعرافیایی این کشور پرسش های فراوانی را در رابطه با چرایی رفتار آنکارا برانگیخته است. در همین راستا برخی گزارش ها از منابع کردی حاکی است روسیه در ازای همکاری آنکارا در استان ادلب، قول تخلیه افرین و واگذاری آن به ترکیه را داده است. همکاری استراتژیک روسیه و ترکیه در بحران سوریه با توجه به حمایت قاطعانه روسیه از اسد نشانگر این امر است که آنکارا با ارزیابی دقیق از اوضاع تحولات سوریه و تهدیدات ناشی از آن بر امنیت ملی اش، از دشمنی با اسد دست برداشته و در عوض به دنبال امتیاز دهی به مسکو در ازای کنترل تهدید کردها هست. اردوغان و تیم سیاسی اش به این جمع بندی رسیده اند که نمی توانند روی آمریکا و بروکسل در بحران سوریه حساب باز کنند. حمایت آمریکا از کردهای سوریه در نزد رهبران ترکیه به مثابه بی توجهی واشنگتن به نگرانی های امنیتی ترکیه در نظر گرفته شده است. بدین ترتیب ترکیه در بحران سوریه با دو دشمن بزرگ مواجه است . دولت اسد و شبه نظامیان کرد. این وضعیت رهبران ترکیه در شرایط انتخاب بین یکی از دشمنان خود قرار داده است. بی گمان با توجه به پیشروی قابل ملاحظه نیروهای سوریه در صحنه نبرد و حمایت روسیه و ایران از دولت مرکزی، این امکان برای ترکیه جهت حذف اسد میسر نیست. پیدایی چنین وضعیتی رهبران آنکارا به پذیرش دولت مرکزی سوریه در ازای مقابله با تهدید کردها واداشته است. (۲)
بنا به گزارش طبس نیوز به نقل از ها پایگاههای داعش در سوریه یکی پس از دیگر در حال از بین رفتن است. هم اکنون با ورود نیروهای سوریه به استان دیرالزور و کنترل بیش از ۷۰ درصد شهر، این تنها شهر رقه است که در کنترل داعش قرار دارد. در دیگر مناطق نیز همچون غوطه شرقی نیروهای سوریه به استراتژی کهنه تفرقه بینداز و غلبه کن، روی آورده اند. با تحریک های دولت سوریه دو گروه جیش الاسلام و فلق الرحمن به جان هم افتاده اند. جیش الاسلام بر خلاف فلق الرحمن آماده مذاکره و صلح است و این گروه به صورت خیلی فعال با روسیه نیز در حال گفت و گو و رایزنی است. در برابر فلق الرحمن به مبارزه مسلحانه تاکید داره و همین امر منجر به درگیری خونین میان طرفین شده است.(۳) بدین ترتیب باید گفت که با کاهش حیطه عملیات داعش در سوریه، خشونت ها در این کشور به شدت کاهش یافته است. هم اکنون نیروهای ارتش سوریه در حال فتح سنگر به سنگر مواضع داعش هستند و این گروه را در وضعیت فشرده قرار داده اند. بنا به گزارش طبس نیوز به نقل از وزارت دفاع روسیه، تاکنون ارتش سوریه حدود ۸۵ درصد تصرفات داعش را به کنترل خود درآورده است.(۴) طبیعی است که در این وضعیت رهبران عدالت و توسعه با اتخاذ سیاست های واقع بینانه و منطقی بتوانند در فردای روز پسا داعش سوریه،تاثیر گذار در معادله سیاسی این کشور باشند.
پی نوشت:
۱- https://www.nytimes.com/reuters/2017/09/15/world/europe/15reuters-mideast-crisis-syria-idlib.html?mcubz=
۲- http://www.middleeasteye.net/columns/how-moscow-gaining-upper-hand-post-islamic-state-syria-1617659604
۳-http://www.atlanticcouncil.org/blogs/syriasource/de-escalation-and-astana-
۴-ttp://thenewsbuzz.net/world-news/russia-iran-turkey-agree-on-final-de-escalation-zone-in-idlib-syria
انتهای متن/