مدتی است بحث تقابل دو قطب ایران و عربستان در فضای رسانه‌ای منطقه مطرح شده است. ایران محور مقاومت و عربستان محور سازش است و طرفین سعی می‌کنند متحدانی را در سطح منطقه برای شکل‌دهی نظم امنیتی مورد نظر، با خود همراه کنند. آمریکا به‌عنوان یک قدرت فرامنطقه‌ای با توجه به سابقه مداخله نظامی مستقیم در عراق، به طور مکرر سعی کرده است به نظم امنیتی مورد نظر خود با کمک متحدانش از جمله عربستان و اسرائیل، جنبه اجرایی بدهد.
روند تحولات به وقوع پیوسته در یک سال گذشته بخوبی مشخص می‌کند که برنامه‌های آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان با شکست روبه‌رو شده است. ظهور جریان تکفیری و تروریستی داعش در عراق و سوریه و تسلط بر بخشی از سرزمین‌های این دو کشور باعث شد که ایران به‌عنوان محور مقاومت به درخواست مقامات رسمی و قانونی عراق و سوریه به کمک شتافته و با عملیات ارتش و نیروهای بسیج مردمی موجب شکست داعش در عراق و خروج از این کشور شود. در سوریه هم با اقدامات ارتش این کشور و همیاری‌های ایران و روسیه بسیاری از مناطق تسخیری توسط گروه‌های تروریستی، آزاد و دوباره تحت کنترل دولت رسمی سوریه درآمد. برایند و نتیجه تحولات در چند ماه اخیر مشخص می‌کند که محور تشکیل یافته حول عربستان به‌عنوان اصلی‌ترین متحد آمریکا در منطقه با شکست مواجه شده است. همچنین واشنگتن به‌رغم صرف هزینه‌های سنگین در عراق، دستاورد چشمگیر و قابل توجهی کسب نکرده است. دولت شیعی در بغداد حاکم است که مناسبات خوبی را با ایران برقرار کرده و این مورد برای واشنگتن بسیار ناخوشایند است. از سوی دیگر در سوریه هم با وجود حمایت‌های چندین ساله از گروه‌های مختلف تروریستی و معارضان مسلح توسط عربستان و برخی از کشورهای مرتجع منطقه، اما نظم امنیتی موردنظر محور سازش با بن‌بست روبه‌رو شده است. شکست‌های مکرر مقامات سعودی، آنها را مجبور به ماجراجویی تازه‌ای در لبنان کرد به این صورت که السعد الحریری، نخست‌وزیر لبنان را تحت فشار برای استعفا قرار داده با این هدف که در نظام سیاسی و اقتصادی این کشور اخلال ایجاد کنند که با تدابیر رئیس‌جمهور، رئیس مجلس و شخصیت‌های لبنانی این توطئه هم دچار ناکامی شد. در چارچوب ایجاد تنش جدید در منطقه که از هفته گذشته آغاز شده است باید به موضوع صدور فرمان رئیس‌جمهور آمریکا در اعلام «قدس» به‌عنوان پایتخت اسرائیل و طرح انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به این شهر، اشاره داشت. با‌وجود این‌که دونالد ترامپ در سخنان خود تاکید کرده است که پیش از تصمیم‌گیری در رابطه با قدس با برخی کشورهای منطقه هماهنگی انجام شده است، اما واکنش ملت‌های مسلمان و همچنین مقامات سیاسی، خلاف ادعای ترامپ را منعکس می‌کند و مخالفت‌های بسیار شدیدی را علیه این تصمیم نابخردانه رئیس‌جمهور آمریکا در سراسر دنیا شاهد هستیم. لازم به ذکر است که در موضوع یمن هم، عربستان انتظار داشت که با تجاوز نظامی خود به این کشور فقیر عربی که حدود دو سال و هشت ماه از آن می‌گذرد، دستاوردی را کسب کند و در این مسیر سعودی‌ها سعی کردند «علی عبدالله صالح» رئیس‌جمهور پیشین یمن را که ائتلافی تاکتیکی با انصارالله یمن ایجاد کرده بود به طرح شبه‌کودتایی ترغیب کنند که با کشته شدن وی این توطئه هم خنثی شد و انصارالله با شلیک دو موشک به ریاض و امارات توانست حضور موثر خود را در عرصه سیاسی و نظامی منطقه اعلام کند. گفتنی است برآیند بررسی تحولات میدانی در منطقه از شکست ائتلاف آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی حکایت دارد.
دکتر غلامرضا کریمی
عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی