گروه اجتماعی: می‌توان مسجد جامع هندوالان را یکی از باشکوه‌ترین و کهن‌ترین مساجد شهرستان درمیان و حتی خراسان‌جنوبی دانست به گونه‌ای که وقتی به معماری و بنای آن که دقت کنیم شکوه تمدن و فرهنگی جنوب خراسان را در این اثر مشاهده می‌نماییم.
به گزارش طبس نیوز به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان‌جنوبی، در ۷۰ کیلومتری شهر بیرجند مرکز استان خراسان‌جنوبی روستای بسیار زیبایی به نام هندوالان وجود دارد . این روستا در شهرستان درمیان واقع شده است.
این روستای بی‌نظیر آثار دیدنی و گردشگری بسیار زیبایی دارد که یکی از آن ها مسجد جامع هندوالان است که در حقیقت یکی از نمادهای تاریخی این منطقه محسوب می‌شود.
می‌توان مسجد جامع هندوالان را یکی از باشکوه‌ترین و کهن‌ترین مساجد شهرستان درمیان و حتی خراسان‌جنوبی دانست. به معماری و بنای آن که دقت کنیم شکوه تمدن و فرهنگی جنوب خراسان را در این اثر مشاهده می‌کنیم.
مهمترین عناصر معماری این اثر تاریخی سر در ورودی، صحن، گنبد خانه، شبستان ستون‌دار و محراب می‌باشد. گنبد خانه مرکزی با استفاده از فیل‌پوش‌ها و با مهارت بر روی فضای چهار ضلعی قرار گرفته است و شبستان ستون‌دار در دو طرف گنبدخانه واقع شده و به وسیله طاق و تویزه به شیوه چهار ترک اجرا شده است.
همچنین بنای این مسجد کهن از نظر تزیینات آجری بسیار متنوع بوده و این تریینات شامل فیل‌پوش‌ها، گوشواره ها، قاب‌های گچی، رسمی‌بندی محراب‌ها و نحوه آجرچینی گنبدها است. عمده‌ترین مصالح بکار رفته در بنا آجر پخته است که در دو اندازه بکار رفته است. بی‌تقارنی و خطوط نامنظم بنا، تنوع ضخامت دیواره‌ها همگی تعدادی از دوره‌های ساختمانی بنا را در ذهن مجسم می‌کند.
گفتنی است وجود کتیبه‌هایی به خط کوفی مربوط به قرن پنجم یا ششم هجری قمری احتمال ساخت مسجد را در آن زمان تقویت می‌کند . همچنین این مسجد در سال ۱۲۳۷ هجری قمری مرمت شده است.
در دهه‌های اخیز نیز پروژه مرمت مسجد از سال ۷۹ آغاز شد و در سال‌های ۸۴ تا ۸۸ کار مرمت به صورت جدی از سوی سازمان میراث فرهنگی پیگیری شد. این پروژه نیمه نخست سال جاری به اتمام و بنای مسجد جامع هندوالان به شماره ۱۸۹۳ در ثبت آثار ملی به ثبت رسیده است.
مسجد جامع هندوالان یکی از مساجد فعال روستای هندوالان است که در آن همه روزه نماز جماعت با حضور نمازگزاران روستایی برپا می شود.همچنین این مسجد در مراسم ملی و مذهبی نیز از حضور مومنان استقبال می‌کند.