گروه فرهنگی: تاریخی مدرسه‌ی شوکتیه بیرجند پس از دارالفنون و مدرسه‌ی رشیدیه به عنوان سومین مدرسه‌ی جدید در ایران محسوب می‌شود.
به گزارش طبس نیوز به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان‌جنوبی، بر اساس بررسی‌های تاریخی مدرسه‌ی شوکتیه بیرجند پس از دارالفنون و مدرسه‌ی رشیدیه به عنوان سومین مدرسه‌ی جدید در ایران محسوب می‌شود.
این بنا به دستور محمداسماعیل خان ملقب به شوکت الملک‌اول در سال ۱۳۱۲ هجری قمری مطابق با ۱۲۷۲ شمسی در دوره‌ی قاجاریه ساخته شده است و همچنین این بنا ابتدا با هدف ایجاد حسینیه طراحی و ساخته شده تا پاسخگوی تجمع و عزاداری هیئت‌های بزرگ مذهبی باشد.
این حسینیه متعلق به خاندان شوکت‌الملک بود و به حسینیه‌ی شوکتیه معروف شد و از محل موقوفات شوکتی اداره می‌شد. بعدها در سال ۱۳۲۵ هجری قمری مطابق با ۱۲۸۵ شمسی امیر شوکت‌الملک دوم برادر اسماعیل خان که تأثیرات مثبت ایجاد دارالفنون را مشاهده کرده بود تصمیم به تأسیس مدرسه شوکتیه گرفت تا از بنای حسینیه در باقی‌مانده‌ی ایام سال که عزاداری در آن جریان ندارد استفاده شود.
این بنا یک بنای تک ایوانی است و اجزا و عناصر مختلف معماری مانند سردر ورودی، هشتی، دالان، حوضخانه، ایوان، گنبدخانه و رواق‌ها و حجره‌هایی در اطراف صحن است. بنا در دو طبقه احداث شده است و تزئیناتی چون طاق نماهای تزئینی، قاب‌های گچی، مقرنس‌ها و رسمی‌بندی‌ها دارد و از مواردی است که به بنا، زیبایی خاصی داده است.
این بنا، دو ورودی، یک ورودی در ضلع جنوب و ورودی دوم در ضلع غربی دارد، ورودی واقع در ضلع جنوبی دارای سردر با تزئینات مقرنس گچی است، در بالای درب ورودی کتیبه‌ای سنگی نصب شده که اشعار شوکت‌الملک موسس شوکتیه بر آن حک شده است.
هشتی بنا به‌وسیله‌ی دالان‌هایی به دیگر بخش‌های بنا ارتباط دارد، دالان در جبهه‌ی شمالی هشتی به هشتی دوم و سپس به حیاط راه دارد، تزئینات هشتی عمدتاً رسمی‌بندی در سقف و نیز طاق نماهایی در اطراف است.
مهم‌ترین بخش از بنا به‌لحاظ معماری ایوان است که در قسمت جنوب بنا واقع شده و این ایوان ۷۰ سانتی‌متر از کف حیاط برجسته‌تر، با طاق کلیل و در داخل آن تزئیناتی مانند قاب‌های گچی داشته و ایوانچه‌ها به صورت پنج حجره در دو جبهه شرقی و غربی تعبیه شده است.
تالاری در ضلع جنوب قرار دارد که به عنوان سالن بزرگ اجتماعات مورد استفاده قرار می‌گرفته و دارای طاق نماهایی با تزئینات گچی رسمی‌بندی است، پوشش این فضا گنبدی است که کلاه فرنگی در مرکز آن قرار دارد سطح داخلی گنبد به‌وسیله‌ی تزئینات رسمی‌بندی گچی تزئین شده است و در دو طرف این تالار دو اتاق کوچک قرار دارد که ارتباط بین تالار و اتاق‌ها به وسیله درگاهی امکان‌پذیر بوده است.
حوضخانه در پشت ضلع شرقی بنا قرار دارد که به صورت یک حیاط هشت ضلعی است و مظهر قنات قصبه این محل بوده است. موزه وقف که زیر نظر اداره‌کل اوقاف و امور خیریه در این مکان واقع شده است، وسایل موقوفی و اسناد قدیمی دارد.
مدرسه‌ی شوکتیه در سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۳۷۱در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و پس پیروزی انقلاب اسلامی، حسینیه‌ی امام‌رضا(ع) نامیده شد و هم‌اکنون مراسم عزاداری در ماه محرم‌الحرام و دیگر مناسبت‌های مذهبی در این محل برگزار می‌شود.