از طبس به عنوان بزرگترین شهرستان خاورمیانه به لحاظ وسعت، به عنوان دروازه ورودی مشهد الرضا (ع) از سمت شرق و جنوب کشور یاد می‌شود و از آنجا که این شهر بین سه استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی و یزد قرار گرفته، آیین ها و مراسم عزاداری آن تقریبا برگرفته از هر سه استان است.
طبس نیوز به نقل از خبرگزاری مهر: از طبس به عنوان بزرگترین شهرستان خاورمیانه به لحاظ وسعت، به عنوان دروازه ورودی مشهد الرضا (ع) از سمت شرق و جنوب کشور یاد می‌شود و از آنجا که این شهر بین سه استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی و یزد قرار گرفته، آیین ها و مراسم عزاداری آن تقریبا برگرفته از هر سه استان است.
به گزارش خبرنگار مهر، طبس گرچه یکی از شهرستانهای استان یزد است اما طبسی ها به لحاظ گویش، فرهنگ و آداب و رسوم به خراسانی ها نزدیکترند به همین دلیل آیین طبسی ها در مراسم مختلف از جمله عزاداری های حسینی برای مردم استان یزد جالب توجه است.
مردم طبس که شیعه اثنی عشری هستند، ارادتی خاص به ائمه اطهار به ویژه حضرت اباعبدالله الحسین دارند و همه ساله مراسم عزاداری آن حضرت را با شکوهی خاص و چند روز مانده به آغاز ماه محرم الحرام آغاز می کنند.
این مراسم تا دوازدهم محرم و به عبارتی سوم امام حسین (ع) و شهدای دشت کربلا ادامه دارد.
اوج مراسم عزاداری امام حسین (ع) در شهرستان طبس همچون سایر مناطق کشور، در ظهر روز دهم محرم است.
در این روز مردم طبس و روستاهای اطراف با ابراز پرشورترین و پاک ترین احساسات خود، در ماتم سرور و سالار شهیدان و هفتاد و دو تن یاران با وفایشان، بر سر و سینه می زنند.
مردم عزادار که از روزها قبل با پوشیدن لباس سیاه به استقبال عزای سومین امام خود می روند، در روز عاشورا با تزیین تابوت واره ای مشهور به نخل و بر دوش گرفتن و حمل آن، یاد شهدای کربلا را زنده نگه می دارند.
در شهر طبس، دو نخل یکی در حسینیه میارزه (وابسته به سادات میارزه طبس) و دیگری در هیئت، بعد از نماز ظهر عاشورا به ترتیب در شهر گردانده می شود.
علاوه بر مردم و دستجات سینه زن و زنجیر زن، دو گروه عمده نیز نخلها را همراهی می کنند. گروه اول سادات هستند که اسب سیاهی را (به عنوان نماد ذوالجناح) در میان گرفته پیشاپیش عزاداران حرکت می کنند و گروه دوم کفن پوشانی که همراه با اسب سفید خود پشت سر سادات در حرکت هستند.
سایر عزاداران که نخل را بر دوش می کشند، متعاقب این دو گروه و بر سر و سینه زنان در عزای امام سوم شیعیان جهان نوحه سرایی می کنند.
شهر طبس در گذشته دارای پنج محله اصلی بوده که هر محله ای دارای هیئتی بوده است. داخل شهر هیئت صاحب الزمانی، پایین محله هیئت فاطمی، محله پنجه علی هیئت چهارده معصوم، خیابان هیئت ابوالفضلی و پهن کوچه هیئت حسینی.
البته به این پنج هیئت حسینیه میارزه (جمع میرزا) که هیئت سادات طبسی‌ها است را باید اضافه کرد؛ حسینیه ای که قدمتی بیش از همه هیئت‌های مذهبی شهر دارد.
طبق رسم سادات هر محله در جلو هیئت خود حرکت می‌کند و در روز عاشورا در محل حسینیه خود جمع می‌شوند و به صورت هیئتی در جلوی نخل مرثیه خوان به همراه علما و روحانیت حرکت می‌کنند.
هیئت‌های مذهبی در هنگام ورود به مجلس عزاداری به همان ترتیبی که ذکر شد، به دلیل احترام به پیشکسوتی وارد مجلس عزا می‌شوند. بنابراین هر شب در هیئتی اجتماع کرده و نوحه‌خوانی صورت می‌گیرد.
در گذشته اگر ترتیب ورود هیئت‌ها به مجلس عزا به هم می‌خورد چه بسا موجب درگیری‌هایی می شد اما بعد از انقلاب اسلامی با توافق خود هیئت‌ها قرار شد که هر تکیه ای که زودتر به مجلس عزاداری برسد، مراسم نوحه‌خوانی خود را انجام دهد و این کار بر انسجام تکایا افزوده است.
مراسم شبیه خوانی در طبس نیز مرسوم است و مجالس روضه‌خوانی در طبس همه روزه صبح و عصر و شب در ماه محرم و صفر به ویژه در دهه اول محرم وجود دارد، و از روز هفتم ماه محرم هیئت‌ها از محل تکیه خود به صورت نوحه خوانی به سمت مجالس عزاداری حرکت می‌کنند. بعضی از این تکایا از هشتم تا دوازدهم محرم مراسم شبیه‌خوانی دارند.
هیئت های عزاداری یک روز از ایام محرم را نیز در حرم برادر امام رضا (ع) و فرزند بلافصل امام موسی کاظم در طبس حاضر می شوند و شهادت حضرت ابا عبدالله الحسین را به محضر ایشان تسلیت می گویند.