شهرستان طبس با پنج هزار و ۷۰۸۱ کیلومترمربع وسعت، بزرگترین شهرستان کشور است. این شهرستان دارای سه بخش «مرکزی»، «دیهوک» و «دستگردان» و سه شهر «طبس»، «دیهوک» و «عشق‌آباد» و هشت دهستان به نامهای پیر حاجات، گلشن، منتظریّه، نخلستان، دیهوک، کویر، دستگردان و کوه یخاب است.
طبس نیوز: شهرستان طبس با پنج هزار و ۷۰۸۱ کیلومترمربع وسعت، بزرگترین شهرستان کشور است. این شهرستان دارای سه بخش «مرکزی»، «دیهوک» و «دستگردان» و سه شهر «طبس»، «دیهوک» و «عشق‌آباد» و هشت دهستان به نامهای پیر حاجات، گلشن، منتظریّه، نخلستان، دیهوک، کویر، دستگردان و کوه یخاب است.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان طبس در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ، درباره معرفی جاذبه‌های گردشگری این شهرستان، گفت: باغ گلشن یکی از بناهای زیبا و تاریخی شهرستان است که قدمت آن به دوره افشاریه وزندیه بر می‌گردد و دارای هشت هکتار مساحت و در بخش مرکزی طبس واقع شده است.
“سید مهدی قیصری”، جاذبه‌های طبیعی و تنوع گیاهی این باغ را عامل شاخص بودن آن عنوان کرد و گفت: این بنا در فهرست آثار ملی کشور نیز به ثبت رسیده است.
وی با اشاره به بنای کهن دژ، اظهار کرد: سابقه این ابنیه تاریخی به دوران قبل از اسلام می‌رسد و اداره میراث فرهنگی شهرستان تاکنون اقداماتی درباره حفظ و بازسازی آن انجام داده است.
این مسوول به آب گرم مرتضی علی به عنوان اثری طبیعی و همچنین طاق شاه عباسی در شهرستان اشاره کرد.
وی همچنین گفت: بقعه پیر حاجات نیز در ۱۲۰ کیلومتری طبس واقع شده و شامل جاذبه‌های مزار پیر حاجات و قلعه پیر حاجات است.
مدیر میراث فرهنگی طبس با اشاره به سد کریت با ۷۰۰ سال قدمت اشاره و تصریح کرد: این سد مهمترین سد کریت جهان در زمان خود محسوب می‌شد که در فاصله ۶۰ کیلومتری شهر طبس و ۴۸ کیلومتری شرق روستای کریت قرار گرفته است.
وی افزود: تاکنون حدود ۶۰ بنای تاریخی شهرستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
قیصری در ادامه روستاهای سرند، ده محمد، اصفهک و نای بندان را از روستاهای هدف گردشگری طبس معرفی کرد و گفت: روستاهای اصفهک و نای‌بندان جزء بافت تاریخی معروف طبس هستند و نای‌بندان منطقه حیات وحش شهرستان است.
آبگرم مرتضی علی در محدوده روستای ییلاقی «خرو»، در درون «کال سردر»، در ۲۵ کیلومتری شرق طبس واقع است و مبدأ آبی که اغلب مزارع و باغات طبس را مشروب می‌کند، از این ناحیه منشأ می‌گیرد و از طریق نهر آبی به طبس منتقل می‌شود.
با یک پیاده روی ۳۵ دقیقه‌ای خلاف مسیر آب، به چشمه‌های متعدد آب که به درون دره سرازیر می‌شوند، می‌رسیم که بزرگترین آنها با آبی گرم به حمام مرتضی علی معروف است. بالاتر از این چشمه، طاق بند شاه عباسی است. این سد تاریخی از آجر و به ارتفاع ۲۸ تا ۳۰ متر بنا شده است.
ارگ حکومتی از دیگر ابنیه تاریخی شهرستان طبس است. این ارگ شامل ساختمانها و زیرزمینهای گسترده و گوناگون بوده که گفته شده از معبرهای زیرزمینی که به خارج از قلعه منتهی می‌شده، شخص سوار بر اسبش می‌توانسته عبور کند.
یکی از برجهای این ارگ مشهور به برج «نادر میرزا» است که وجه تسمیه آن به اسارت نادرمیرزا، از شاهزادگان زند به دست امیرمحمدخان عرب زنگویی مربوط می‌شود.
از جمله آثار تاریخی که در شهرستان طبس به فراوانی یافت می‌شود آبانبارها هستند که به نوعی متأثر از اقلیم کویری منطقه هستند.
آب انبار کوچه نارنجی یکی از این آب انبارهاست که در دوران قاجاریه بنا شده و از جمله آب انبارهای شیردار طبس واقع در میدان قدس، با راهرویی به عرض ۱.۵ متر و تعداد ۴۰ راه پله است.
گنبد این آب انبار، شلغمی شکل و نمای آن به صورت حصیری با خشت پخته کار شده است. در چله سرد زمستان از آب شرب پر می‌شود تا در طول تابستان آب آشامیدنی مردم را تأمین کند.
این اثر از با اهمیت‌ترین بناهایی است که سازه‌های آبی منطقه را قوت بخشیده است.
بافت روستای تاریخی اصفهک شامل منازل مسکونی و انواع مکانهای عمومی نظیر مسجد، حمام عمومی و خزینه، مدرسه و… است و شکل بناها اکثرا یک طبقه و یک یا دو ایوانی و به ندرت چهار ایوانی است.
روستای ازمیغان از جمله روستاهای هدف گردشگری، واقع در ۴۸ کیلومتری شمال شرق طبس، در مسیر جاده طبس – مشهد است. در این روستا می‌توان اعجاز خداوندی را در کویر نظاره کرد. شگفت‌انگیز خواهد بود اگر بدانیم در روستای از میغان در سایه سار نخلهای آرمیده، شالی کاشت می‌شود.
از جمله جاذبه‌های گردشگری طبیعی، تاریخی و مفاخر روستا می‌توان مزار «سید محمد ابن جعفر طیار»، دامنه‌های ییلاقی و چشمه‌های گوارا، گونه‌های گیاهی وحشی چون درخت انجیر کوهی به ارتفاع ۲۰ متر و ۳۰۰ سال قدمت، تخت عروس، سکونتگاههای دالان مانند تودرتو را نام برد.
همچنین روستای نایبند از دیگر روستاهای هدف گردشگری شهرستان طبس در فاصله ۲۲۵ کیلومتری جنوب شهرستان و در کنار جاده طبس – کرمان واقع شده است. این روستا در منطقه‌ای کوهستانی است و ابنیه روستا بر روی صخره‌ای سنگی با تبعیت از شیب طبیعی زمین در دامنه کوه بنا شده‌اند و باغهای مرکبات و نخلها و مزارع در دره مجاور استقرار یافته‌اند.
سکنه، خانه‌های خود را بدون حد و مرز مشخص با استفاده از گل و شاخ و برگ درختان با تلفیقی زیبا در شیب کوه و دره ساخته‌اند، به طوری که بام یک خانه، نقش حیاط خانه مجاور را ایفا می‌کند و بر اساس این شیوه معماری، به آن ماسوله کویر نیز اطلاق می‌شود.