قطب زغال سنگ ایران در افق ۹۶ / طبس رتبه اول ذخایر زغالی در ایران

هاجر فرخ نژاد- البرز غربی، شرقی و مرکزی، کرمان و طبس از مناطقی در کشور محسوب می شوند که عمده ذخایر زغال سنگ کشور در این نقاط وجود دارد اما عمده ذخایر این ماده معدنی در شهرستان طبس خراسان جنوبی با وسعت ۳۰ هزار کیلومتر مربع قرار دارد که در لایه هایی مانند پروده،نایبند، آبدوغی و مزینو پراکنده است.

ذخایر کشف شده این ماده معدنی که از آن به عنوان ذخایر زمین شناسی نام برده می شود بیش از ۲.۷ میلیارد تن و از دو نوع کک شو و حرارتی است.نوع زغال سنگ نواحی پروده و نایبند از نوع کک شو و مزینو و آبدوغی، حرارتی است.

با توجه به این که حدود ۶۸درصد زغال سنگ کشور در خراسان جنوبی وجود دارد در گفت وگو با مسئولان این حوزه در استان وضعیت حال حاضر و چشم اندازی که برای آینده این منطقه معدنی ترسیم شده است را جویا شدیم.

معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی با اشاره به وجود ۲۴ معدن دارای پروانه در این استان می گوید: از این تعداد معدن دارای پروانه تعدادی در منطقه حفاظت شده طبس قرار گرفته و غیر فعال است.

مهندس «سالاری» از صدور ۴ گواهی کشف در حوزه زغالی طبس طی سال جاری خبر می دهد و می افزاید: مجموع ذخایر قطعی معادن زغال سنگ این شهرستان ۸۰۰ میلیون تن است یعنی ذخایر معدن دارای پروانه حدود ۵۷۰ میلیون تن و ذخیره گواهی کشف ها نیز حدود ۲۱۰ تا ۲۳۰ میلیون تن برآورد می شود.

به گفته وی، در حال حاضر برای دستیابی به ذخایر بیشتر حدود ۱۲ پروانه اکتشاف در طبس صادر شده است که معدن کاران در حال اجرای دستیابی به این ذخیره معدنی هستند.

اشتغال مستقیمی که از این ذخیره معدنی در طبس ایجاد شده ۴ هزار و ۲۰۰ نفر است که این افراد در حوزه معادن و صنایع پایین دست زغال سنگ مشغول به کارند.

مصوبه سفر

در سفری که هیئت دولت ۳ دی ماه سال گذشته به خراسان جنوبی داشت مصوب شد تا تولید زغال سنگ از سالانه ۲ میلیون تن فعلی به ۵ میلیون تن در سال ۹۶ برسد که در همین زمینه به گفته معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی برنامه ریزی های لازم انجام و به تمام معدن کاران حوزه زغال دار طبس اعلام شده تا برنامه های خود را برای رسیدن به تولید ۵ میلیون تن در سال ۹۶ اعلام کنند که شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران،سازمان توسعه و نوسازی صنایع معدنی (ایمیدرو) و دیگر معادن بخش خصوصی در همین زمینه در برنامه ریزی و انجام کار برای تهیه طرح توسعه زغال سنگ طبس هستند.

سرمایه گذاری اسمی که تاکنون بنابر گفته مهندس«سالاری» در این حوزه انجام شده ۴.۴ هزار میلیارد ریال است که هنوز هم این سرمایه گذاری ها ادامه دارد.

این وضعیت حال حاضر معادن زغال سنگ طبس است اما افق آینده این ماده معدنی هم بر اساس مصوبه هیئت دولت که جزو برنامه های کوتاه مدت به حساب می آید افزایش تولید زغال سنگ از ۲ به ۵ میلیون تن تا سال ۹۶، همچنین برنامه ریزی شده تا فعالیت های اکتشافی و بهره برداری از معادن در این حوزه هم در حد قابل ملاحظه ای افزایش یابد.

اما چون معادن زغال سنگ طبس شامل دو بخش حرارتی و کک شو، است علاوه بر ایجاد واحدهای کک شویی ایجاد نیروگاه زغال سوز هم در دستور کار است که از پیشرفت فیزیکی قابل قبولی با توجه به محدودیت های مالی برخوردار است.

به گفته وی، معدن پروده طبس یکی از بزرگترین معادن مکانیزه کشور با صنایع پایین دست در این شهرستان قرار دارد.

دیگر صنایع وابسته به این ذخیره معدنی هم در آینده برای کامل شدن چرخه زغال سنگ مانند قطران، سوخت مایع و… نیز ایجاد خواهد شد.

همچنین یکی از دلایل ایجاد کارخانه فولاد هم در استان وجود مواد اولیه مورد نیاز این صنعت یعنی زغال سنگ در طبس است.در حال حاضر هم یک کارخانه کک سازی در این شهرستان در مراحل نهایی راه اندازی است و واحد زغال شویی دارای پروانه نیز در طبس فعال است.

معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی می گوید: شرکت پروده طبس ابتدای اردیبهشت سال جاری به صندوق بازنشستگی فولاد کشور که یک شرکت نیمه دولتی است واگذار شد و با توجه به این که حدود ۶۸ درصد ذخایر این ماده معدنی در طبس موجود است بهره برداری از منطقه زیر پوشش این شرکت ادامه دارد و درحال حاضر هم همانند سابق در حال اجرای برنامه هایی است که تدوین کرده است.

حرکت در شرایط زنده

مدیرعامل شرکت زغال سنگ پروده طبس هم می گوید: با توجه به برنامه ریزی های انجام شده قرار است تولید این شرکت در آینده نه چندان دور به ۴۰۰ هزارتن برسد و خوشبختانه سال گذشته و سال جاری با وجود محدودیت های مالی و مشکلات متعدد سال خوبی را پشت سر گذاشت یعنی در شرایط زنده ای حرکت می کند.

سال گذشته ۸ هزارتن تولید زغال سنگ داشت و در سال جاری هم در برنامه دارد تولید خود را به همین میزان برساند و برای سال آینده هم برنامه ریزی شده تا توسعه بیشتر این محدوده زغالی و زیرساخت ها عملیاتی شود.

مهندس «کریتی» با اشاره به این که طبس رتبه اول کشور را در زمینه ذخایر زغالی دارد به فعالیت های اکتشافی و استخراجی که شرکت های مختلف و بخش های خصوصی در محدوده زغال دار این شهرستان در حال اجرا دارند می افزاید: طبس منطقه کم آبی است و برای این که به فکر ایجاد صنایع معدنی مرتبط با این ماده معدنی باشیم ابتدا باید آب مورد نیاز آن را تامین کنیم.

تامین آب

به گفته وی، مهم ترین موضوعی که در حال حاضر باید برای ایجاد صنایع مرتبط با زغال سنگ مورد توجه قرار گیرد بحث تامین آب است زیرا باتوجه به گستردگی طبس ایجاد صنایع مرتبط در این شهرستان از قابلیت لازم برخوردار است.

علاوه براین در طبس زیرساخت های لازم مانند جاده، راه آهن و هواپیما فراهم است که ایجاد صنایع مرتبط از توجیه لازم برخوردار است.

وی به وجود ۲ کارخانه فرآوری زغال سنگ در طبس اشاره می کند و ادامه می دهد: یک واحد فرآوری دیگر هم توسط بخش خصوصی در حال اجراست.که مراحل نهایی را طی می کند و می توان گفت با این ۳ واحد فرآوری، اولین حلقه در حوزه صنایع مرتبط با زغال سنگ در طبس شکل گرفته و رشد کرده است.

حلقه بعدی تبدیل کنسانتره به کک است که با پیشرفت حدود ۹۸ درصد کارخانه کک درحال شکل گیری است و این کارخانه هم برای راه اندازی نیاز به زغال سنگ دارد و در آینده مهم ترین مسئله آن تامین زغال خواهد بود چون زغال سنگ طبس زغال کیفی است و اگر تمام زغال تولیدی طبس را به این کارخانه بدهیم بقیه کارخانه های کشور مجبور به واردات خواهند شد.

این مسئول می گوید: به همین دلیل کارخانه کک در کنار استفاده از زغال با کیفیت طبس باید از زغال با کیفیت کمتر دیگر نقاط و آنتراسیت هم استفاده کند زیرا در مرحله اول این کارخانه به ۳۵۰ هزارتن و با راه اندازی فازهای توسعه ای به ۶۰۰ هزار تن زغال سنگ نیاز دارد که نشان دهنده نیاز بالای این کارخانه به زغال سنگ است.

مجری طرح توسعه معادن زغال سنگ طبس هم می گوید: برای ذخیره ۴۴ میلیون تن زغال سنگ این شهرستان و هدف گذاری ۷۷۰ هزار تنی زغال سنگ خام قرار است با توجه به سفر رئیس جمهور چین به ایران منابع مالی مورد نیاز آن از طریق فاینانسی که این کشور دراختیار شرکت مجری طرح های زغال سنگ طبس قرار دهد اقدام شود.

مهندس«فلاح» میزان فاینانسی که کشور چین در اختیار مجری طرح های زغال سنگ طبس قرار می دهد را ۸۳۰ میلیون یوان معادل ۱۰۰ میلیون یورو اعلام می کند و می افزاید: مجوزهای لازم از شورای اقتصاد و بانک مرکزی و… برای دریافت این میزان فاینانس گرفته شده و با توجه به اجرایی شدن برجام امیدواریم هر چه زودتر مبادی مورد نیاز بازگشایی شود.

به گفته وی به طورحتم برای این که منابع فاینانس در اختیار این شرکت قرار گیرد به حدود ۴ تا ۶ ماه زمان نیاز است.

تامین منابع اعتباری

وی ادامه می دهد: اگر منابع اعتباری مورد نیاز تامین شود با توجه به قرار دادهای منعقده با شرکت های مجری، این شرکت ها قول داده اند احداث ساختمان های مورد نظر را براساس برنامه ریزی انجام شده طی ۲۳ ماه عملیاتی کنند.

یکی دیگر از مهم ترین پروژه هایی که وی به آن اشاره می کند بلوک یک پروده شرقی است که بر اساس قرار دادی که با سرمایه گذار منعقد شده قرار است ۵۰ میلیون تن ذخیره معدنی و حداقل تولید کنسانتره ۱۵۰ هزار تن در سال را داشته باشد.

سرمایه گذار این پروژه هم انتخاب و قرارداد وی ابلاغ شده و سرمایه گذار در حال انجام کارهای مقدماتی برای طراحی معدن است و امیدواریم حدود ۶ ماه دیگر بعداز انجام مطالعات و طراحی، این بلوک هم وارد فاز اجرایی شود.

به گفته مهندس «فلاح»، بلوک ۴ پروده نیز با ذخیره ۹ میلیون تن و یکی از زون های ۶، ۷ و ۸ پروده یک هم به دو شرکت بخش خصوصی برای طراحی و ساخت معدن واگذار شده که پیشرفت فیزیکی بلوک ۴ حدود ۲۵ درصد و زون های ۶، ۷ و ۸ پروده یک هم حدود ۴۱ درصد است که امیدواریم سال آینده بخشی از این معادن هم قابل بهره برداری باشد.

برای بلوک ۴ پروده تولید ۲۵۰ هزارتن زغال سنگ و برای زون های ۶، ۷ و ۸ پروده یک هم تولید حدود ۳۰۰ هزارتن پیش بینی شده است.

وی به برگزاری فراخوان سرمایه گذاری برای جذب سرمایه گذار در بلوک های ۲و۳ پروده با ذخیره بیش از ۱۰۰ میلیون تن و با هدف حدود ۴۰۰ هزارتن کنسانتره درسال اشاره می کند و ادامه می دهد:در مرحله بعد هم فراخوان سرمایه گذاری برای مناطق مزینو و کوچک علی شمالی در برنامه است و برای دیگر مناطق زغالی مزینو هم سال آینده فراخوان برگزار می کنیم.به گفته وی، با راه اندازی این معادن انتظار افزایش تولید ۷۵۰ هزار تن زغال سنگ خام را داریم.

پروده ۴

مدیر عامل شرکت زغال سنگ پروده طبس ذخیره معدنی پروده ۴ را ۴۵۰ هزار تن با تولید کنسانتره ۵۵۰ هزارتن اعلام می کند و می گوید: در بلوک ۴ پروده ۴ هم دارای ۲ معدن است که ذخیره زغال سنگ خام یکی از این معادن ۲۵۰ هزار تن و به همین میزان هم کنسانتره است و معدن دیگر هم با ذخیره ۴۵۰ هزارتنی و تولید کنسانتره ۶۰۰ هزارتنی است.

وی به ذخیره ۱۵۰ هزارتن و تولید ۴۰۰ هزار تنی کنسانتره پروده شرقی اشاره می کند و ادامه می دهد: در مجموع انتظار داریم میزان ذخایر معدنی اکتشافی زغال سنگ طبس در ۳ سال آینده به یک میلیون تن افزایش می یابد.

وی ظرفیت تولید حال حاضر زغال سنگ طبس را ۸۰۰ هزار تن اعلام می کند و می افزاید: درصورتی که سرمایه گذاران پا پیش بگذارند این میزان تولید به ۲ میلیون تن افزایش می یابد.

به گفته وی، کارهای کارشناسی پروده ۲ و ۳ انجام شده و برای دو معدن بالای ۱۰۰ میلیون تنی آن هم در آینده سرمایه گذار جذب می کنیم، به علاوه تجهیز این معادن هم در دستور کار است که به زودی وارد فاز اجرایی می شود.

هدف از اجرای این برنامه ها افزایش تولید ۵ میلیون تن زغال سنگ خام و ۲.۵ میلیون تن کنسانتره است تا مصوبه سفر رئیس جمهور به خراسان جنوبی عملی شود.