رئیس مرکز پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، زمین لرزه شهریور ۱۳۵۷طبس را بزرگترین زلزله‌ای که در پوسته قاره‌ای فلات ایران رخ داده است از قرن بیستم تا به امروز دانست.
طبس نیوز: رئیس مرکز پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، زمین لرزه شهریور ۱۳۵۷طبس را بزرگترین زلزله‌ای که در پوسته قاره‌ای فلات ایران رخ داده است از قرن بیستم تا به امروز دانست.
به گزارش طبس نیوز به نقل از مهر، دکتر مهدی زارع با بیان اینکه پوسته زمین در ایران به دلیل موقعیت زمین‌شناختی فعال است، افزود: پوسته زمین در روند تکاملی خود با تحولات زمین ساختی یا تکنونیکی همراه است که بخشی از این تکامل از طریق ایجاد گسل‌ها در زمان فازهای کوه زایی خودنمایی می‌کند.
رئیس مرکز پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با تاکید بر اهمیت پدیده‌های دوران چهارم زمین‌شناسی (کواترنری) اظهار داشت: دوران چهارم از حدود ۲ میلیون سال گذشته زمین‌شناسی آغاز می‌شود و مهم‌ترین فعالیت‌های تکنونیکی زمین از نظر جنبایی و خطر زمینلرزه در این دوره رخ داده است.
وی با اشاره به اهمیت بخش آخر از دوره چهارم که عهد حاضر (هولوسن) نامیده می‌شود، یادآور شد: تمام اتفاق لرزه‌ای که بر اثر جا به جا شدن گسل‌ها در مقطع زمانی ۱۲ هزار سال قبل تاکنون رخ داده است از نظر مطالعات زلزله، ارزش لرزه زمین ساختی دارند به این معنی که نشان می‌دهد این گسل‌ها فعال هستند.
زارع با بیان اینکه در ایران حدود ۱۲۰ گسل فعال شناسایی شده است، ادامه داد: از این تعداد مستندات و اطلاعات علمی برای حدود ۲۰ گسل زمان فعالیت و میزان لغزش در دست داریم و درمورد ۱۰۰ گسل باقیمانده تنها اطلاعات زمین‌شناختی داریم در این حد که می‌دانیم آبرفت‌های کواترنر را قطع کرده و یا زلزله‌ای تاریخی یا دستگاهی اتفاق افتاده است.
وی با تاکید بر ضرورت جمع آوری اطلاعات درخصوص گسل‌ها با توجه به لرزه خیز بودن کشور، خاطر نشان کرد: پس از هر رخداد لرزه‌ای با استفاده از این اطلاعات با مطالعات ویژه‌ای مشخصات هندسی گسل‌ها مانند طول و سازوکار گسلش، پهنای زون گسلی، سن و بررسی میزان گسیختگی گسل در زمان‌های گذشته می‌توانیم تشخیص دهیم که انتظار رخداد لرزه‌ای بزرگ‌تر یا در همان اندازه در آینده در چه زمانی ممکن است.
تعداد گسل‌های سراسری ایران
زارع به بیان تعداد سامانه‌های گسلی سراسری ایران با طول زیاد پرداخت و یادآور شد: سامانه گسلی زاگرس از مرز ایران و عراق از مریوان آغاز می‌شود و تا شمال بندرعباس به طول مجموعا هزار کیلومتر کشیده شده است. این سامانه گسلی طویل‌ترین سامانه گسلی ایران است.
وی گسل مکران را از جمله گسل‌های طویل در ساحل دریای عمان در جنوب شرق ایران نام برد و گفت: گسل مکران تنها گسلی است که چون در لبه فرورانش پوسته اقیانوسی به زیر پوسته قاره‌ای قرار دارد زلزله‌های با بزرگای بیشتر از ۸ در آن رخ می‌دهد ضمن آنکه احتمال وقوع زلزله‌ای با بزرگای ۹ نیز در آن در صورتی که کل طول گسل مکران در یک رویداد گسسته شود (در بد‌ترین سناریوی ممکن) وجود دارد.
به گفته این محقق، گسل مکران در ۷ آذر ۱۳۲۴ (۲۸ نوامیر ۱۹۴۵) زلزله‌ای با بزرگای ۸. ۲ را تجربه کرده است.
زارع به سامانه گسلی قطر- کازرون به عنوان یک سامانه گسلی مهم ایران اشاره کرد و ادامه داد: این گسل دارای چند قطعه است که از جمله می‌توان به قطعات گسل «برازجان»، «کنار تخته»، «کازرون» و گسل «دنا» اشاره کرد.
وی یادآور شد: زمین‌شناسان معتقد هستند که این گسل تغییراتی در کف خلیج فارس ایجاد کرده است ولی اطلاعات زیادی درباره تغییر شکلی که این سامانه گسلی درکف خلیج فارس ایجاد کرده موجود نیست و تنها از نظر فیزیکی و شکلی در تصویرهای ماهواره‌ای و بعضی برداشت‌های ژئوفیزیکی و همچنین ژئوموفولوژی می‌توان این سامانه را تا شبه جزیره قطر دنبال کرد.
رئیس مرکز پیش بینی زلزله در عین حال با بیان اینکه از نظر محققان زلزله‌شناس، هنگامی یک گسل را می‌توان به عنوان یک قطعه گسل در نظر گرفت که کل طول آن در یک اتفاق زلزله گسیخته شو، توضیح داد: مثلا یک سامانه گسلی مانند زاگرس که طول حدود ۱۰۰۰ کیلومتر دارد، در یک رویداد منفرد زمینلرزه نمی‌تواند گسیخته شود و عملا قطعات مختلف آن در رویدادهای مختلف و مجزای زلزله در طول‌های کوچک‌تر، مثلا ۸۰، ۱۰۰، ۱۲۰ کیلومتری در گذشته گسیخته شده است.
وی یادآور شد: اینکه گسلی بتواند در یک زلزله، به طول حدود هزار کیلومتر گسیخته شود، زلزله‌ای با بزرگایی حدود ۹ می‌تواند ایجاد شود و این عملا یک فاجعه بزرگ خواهد بود ولی مطالعات ما نیز نشان می‌دهد که گسل‌هایی که در پوسته قاره‌ای وجود دارند در بیشتر موارد چنین زلزله‌ای نداشته‌اند بلکه بررسی‌ها نشان می‌دهد که سامانه‌های گسلی طویل مشتمل بر چندین قطعه گسلی هستند که هر کدام دارای طول‌های مختلف مثلا ۱۰۰، ۷۰ و ۶۰ کیلومتر است و در مجموعه و در کنار و در امتداد هم کل روند هزار کیلومتری این سامانه گسلی را شکل می‌دهد ضمن آنکه مثلا این ۱۵ قطعه هر کدام دارای فعالیت و توان لرزه زایی متفاوت هستند.
بزرگترین زلزله برای گسل‌های ایران
زارع در خصوص بزرگترین زلزله‌های ثبت شده در ایران گفت: از زلزله‌های بزرگ ثبت شده ۲ دسته اطلاع داریم یک دسته از آن‌ها زلزله‌های تاریخی هستند که برآورد بزرگا برای آن‌ها بر پایه شدت ثبت شده در پهنه رومرکزی آن‌ها حدود ۸. ۰ تا ۷. ۷ مانند زمینلرزه ۸۵۵ میلادی در قومس – دامغان با بزرگای برآورد شده ۸. ۰ و زلزله ۱۷۸۰ میلادی با بزرگای برآورد شده ۷. ۷ در تبریز بوده است.
وی اضافه کرد: بر اساس اطلاعاتی که از قرن بیستم تا به امروز داریم، بزرگترین زلزله‌ای که در پوسته قاره‌ای فلات ایران رخ داده است زلزله طبس با بزرگای ۷. ۴ و بزرگترین زلزله رخ داده در پهنه فرورانش مکران در جنوب شرق فلات ایران، زلزله ۲۰۱۳ سراوان با بزرگای ۷. ۸ بوده است.
زارع یادآور شد: البته کانون زلزله ۱۹۴۵ در پهنه فرورانش گسل مکران با بزرگای ۸. ۲ نیز در بیرون مرز‌های ایران ولی در ناحیه مرزی ایران و پاکستان رخ داده است.
وی با اشاره به زلزله سراوان با بزرگای ۷. ۸ اظهار داشت: این زلزله مربوط به زون فرو رانش است و جزء زلزله‌های پوسته قاره‌ایی فلات ایران محسوب نمی‌شود ولی بزرگترین زلزله‌ای که بر اثر جنبایی گسل‌ها در پوسته فلات قاره‌ای در فلات ایران رخ داد زلزله طبس سال ۱۳۵۷ است.