شهرستان طبس با بیش از ۵۶ هزار کیلومتر مربع وسعت، بزرگ ترین شهرستان کشور و به تنهایی از چند کشور جهان بزرگ تر است.
طبس نیوز:شهرستان طبس با بیش از ۵۶ هزار کیلومتر مربع وسعت، بزرگ ترین شهرستان کشور و به تنهایی از چند کشور جهان بزرگ تر است.
به گزارش طبس نیوز به نقل از خراسان،همجواری این شهرستان وسیع که قابلیت های گردشگری و تاریخی منحصر به فردی دارد با استان های خراسان رضوی، سمنان، اصفهان، یزد و کرمان خود از نظر مبادلات و رفت و آمد، موقعیت ویژه ای برای این شهرستان رقم زده است. در این شهرستان با قدمتی هزاران ساله تنوع آب و هوایی، گیاهان، درختان و محصولات گوناگون بسیار محسوس است و این باعث جذب گردشگران زیادی برای منطقه شده است.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری طبس در گفت وگو با «خراسان جنوبی»، با بیان این که تاکنون حدود ۶۰ بنای تاریخی شهرستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، روستاهای سرند، ده محمد، اصفهک و نایبندان را از روستاهای هدف گردشگری طبس معرفی کرد و گفت: روستاهای اصفهک و نایبندان جزو بافت تاریخی معروف طبس و نایبندان هم از مناطق حیات وحش شهرستان است.
«سید مهدی قیصری» با اشاره به اهمیت بارگاه منور امامزاده واجب التعظیم حضرت حسین بن موسی الکاظم(ع) افزود: این بارگاه از این رو میقات الرضا(ع) نام گرفته چون اولین منزلگاه و دروازه ورود به مشهد الرضا(ع) و حرم شریف رضوی است. در همین دیار است که گنبد فیروزه ای، گلدسته های زیبا، سقاخانه های با صفا و صحن و سرای دلگشای حضرت، رهگذران را به سوی خود فرا می خواند و لبیک گویان به سوی مشهد الرضا(ع) رهسپار می شوند.
به گفته وی، بارگاه این امامزاده منزلگاهی برای مسافرانی است که از شهرهای جنوبی و شرقی به مشهد سفر می کنند به طوری که در اطراف صحن و سرای این امامزاده ۱۵۰ اتاق مفروش با امکانات اولیه تجهیز شده و در خدمت زائران است.
وی به وجود ۱۲ مهمانپذیر مجهز به اتاق های خواب، آشپزخانه، سرویس های بهداشتی و … اشاره و اضافه کرد: این مهمان پذیرها در ۶ مدخل ورودی به آستانه امامزاده به شکل زیبایی برای اقامت زائران احداث شده، همچنین دو باب آشپزخانه با تجهیزات کامل آشپزی به طور شبانه روزی دایر و رایگان در خدمت زائران است.
وی فروشگاه تعاونی، فروشگاه و نمایشگاه محصولات فرهنگی، پارک بازی کودکان، پارکینگ، فرهنگسرا، پاسگاه، دارالشفا، سقاخانه و … را از جمله امکاناتی برشمرد که برای مسافران در این مجموعه بزرگ فراهم شده است.
وی طاق شاه عباسی را هم از جاذبه های مهم و شاید دیدنی ترین اثر تاریخی طبس برشمرد و گفت: این طاق پررکورد ترین بنای تاریخی ایران است. در کنار آن سد شاه عباسی با ۶۰ متر ارتفاع نه تنها لقب قدیمی ترین و بزرگ ترین سد قوسی و بیش از ۵۰۰ سال هم عنوان بلند ترین سد جهان را با خود یدک می کشد، بلکه یک لقب دیگر هم برای آن مطرح است که هنوز هیچ سدی موفق به تصاحب آن نشده است و آن عنوان نازک ترین سد جهان است که به خاطر عرض تاج یک متری اش به این نام شناخته می شود.
وی قدمت طاق شاه عباسی را مربوط به دوره صفویه می‌داند و معتقد است: سنگ نگاره های بز کوهی که بر آن حک شده نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است. عده ای هم این بز ها را نمادی از فرشتگانی می دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره های طاق دعا می کنند.
یکی از مقابر متبرکه فرزندان نبی مکرم اسلام(ص) و برادر هشتمین پیشوای شیعیان جهان بارگاه منورحضرت حسین بن موسی الکاظم(ع) در شهر طبس گلشن است و از جمله امامزادگانى است که مورخان او را از فرزندان بلافصل امام کاظم(ع) دانسته اند.
براساس برخی اسناد بنای اولیه این بارگاه در قرن پنجم احداث و بعدها در قرن سیزدهم مرمت، بازسازی و در زلزله سال۱۳۵۷به کلی ویران شد ولی به همت آستان قدس رضوی بقعه مرکزی و رواق های گرداگرد آن در قالب طرحی جامع بازسازی شده به طوری که اکنون بنایی درخور شان این امامزاده لازم التعظیم ساخته شده و مکانی مناسب برای رفاه حال زائران است.
یکی از باغ های نادر ایرانی، بسیار زیبا و تاریخی است که آب دایمی در آن جریان دارد. این باغ ۸ هکتاری متعلق به دوره افشاریه – زندیه است که توسط میرحسن خان، سومین حاکم طبس از سلسله خوانینی که توسط نادرشاه به حکومت طبس منصوب شده بود ایجاد شد.
گونه های مختلف گیاهان سازگار با اقلیم های متفاوت آب و هوایی و هزاران درخت میوه، در آن طبیعتی بی نظیر خلق کرده است.
طراحی این باغ براساس نمونه چهارباغ و برگرفته از آیات قرآنی درباره بهشت است، که دو نهر آب روان و دایمی همدیگر را قطع می کند. در ورودی اصلی باغ، عمارتی تاریخی به عنوان سردر وجود داشته که بر اثر زلزله سال ۵۷ طبس ویران شد و هم اکنون ساختمانی با همان طرح و نقشه مجدد بنا شده است.
در حوالی روستای خرو دره ای وجود دارد که آب چشمه های کوچک و بزرگ در آن جاری است و «کال سردر» نامیده می شود. در این منطقه و در دیواره دره حفره ها و کانال هایی به نام خانه گبر وجود دارد که احتمالا قدمت آن به دوران ساسانیان می رسد. آبی که بیشتر مزارع و باغ های طبس را مشروب می کند و از طریق نهر آبی به طبس منتقل می شود از این ناحیه منشاء می گیرد.
پس از حدود ۳۰ دقیقه پیاده روی، خلاف جهت حرکت آبی که درون دره جاری است به چشمه های متعدد آب و به ویژه چند چشمه آب گرم می رسیم که بزرگ ترین چشمه از درون حفره ای منشاء می گیرد که به آبگرم مرتضی علی معروف است. این چشمه در آن واحد دو بخش آب سرد و گرم دارد که به موازات هم جریان پیدا می کند. به این معنی که یک سمت چشمه سرد و سمت دیگر آن گرم است، دلیل این اتفاق این است که آب گرم چشمه از دیواره سمت راست به داخل رودخانه می ریزد و همین، اختلاف دمایی را در چشمه ایجاد می کند که گاهی به ۱۰درجه هم می رسد.
غلظت بیشتر آب گرم و تفاوت ساختاری آن با آب سرد جاری در کف رودخانه باعث می شود که این آب ها تا مسافت حدود ۳۰۰ متری بستر رودخانه هم پیش برود در حالی که به طور کامل با هم مخلوط نشده و در بستر رودخانه قابل تفکیک است به این ترتیب در یک طرف رودخانه آب سرد و در طرف دیگر آب گرم جریان دارد.
ارگ طبس مبداء پیدایش و ایجاد شهر طبس و مقر حکومتی حاکمان طبس بوده است و با توجه به شواهد تاریخی این ارگ قدیمی یا کهن دژ، قدمتی پیش از اسلام دارد. این بنا ساختمان ها و زیرزمین های گسترده و گوناگونی دارد که هر چند قبل از زلزله سال۵۷ عمارت های آن در حال نابودی بود اما با این حادثه بیشتر قسمت های آن ویران شد.
سد کریت درفاصله ۶۰کیلومتری شهر طبس و ۴۸کیلومتری شرق روستای کریت در منطقه کوهستانی شترانکوه قرار گرفته است. این سد قدمت زیادی دارد، برخی آن را متعلق به دوره مغول و برخی متعلق به ۷۰۰ سال قبل می دانند.
یکی از ویژگی های منحصر به فرد این بنا که هنر سدسازی ایرانیان را آشکار می کند قوسی بودن آن است. این سد با ارتفاع ۶۰ متر طی ۵۵۰ سال بلندترین سد جهان محسوب می شد و یکی از بزرگ ترین شاهکارهای صنعت مهندسی ساختمان به شمار می رود به طوری که رئیس سابق کمیته بین المللی سدهای بزرگ، سد کریت را «شگفت آورترین دستاورد بشر در قرون وسطی» نامیده است.
حدود ۳۰ کیلومتر که از طبس به سمت بشرویه برویم، به سرزمینی اسرارآمیز می رسیم؛ یک دره خاموش، خنک و آبدار در دل پهنه ای داغ و تب دار که آثار حیات در آن دست کم به دوران امپراتوری ساسانی باز می گردد و مردم محلی به این مکان «کال جنی» می گویند.
این رباط در ۲۸ کیلومتری دیهوک و در مسیر جاده دیهوک به مشهد قرار دارد و به استناد کتب تاریخی توسط یک خانم در طول دو سال با مساحت بیش از ۹۰۰ متر مربع برای رفاه مسافران بنا شده است.
این قلعه که یکی از قلاع معروف اسماعیلیان است، بر فراز کوهی با شیب تند در مجاورت روستای خراوان قرار دارد و بیشترین آثار به جا مانده درون قلعه، آب انبارهاست که در ساختمان آن آجرهای بسیار محکم و بزرگی به کار رفته است.
همه آسیاب های طبس آبی است و در گذشته برای آرد کردن گندم و جو سر راه آب ایجاد می شد. در طبس ۵ آسیاب وجود داشته که جز آسیاب «خان» همه تخریب شده و در حال حاضر تنها آسیاب آبی فعال در شهرستان آسیاب خسروآباد است.
از جمله آثار تاریخی که در طبس به فراوانی یافت می شود، آب انبارهاست که این موضوع متاثر از اقلیم کویری منطقه است.
در طبس آب انبارها به دو گونه بدون شیر و شیردار است. در طبس آب انبارها در شب های سرد زمستان (چله) از آب روان پر می شد تا مردم در تابستان برای تامین آب آشامیدنی سرد دچار مشکل نشوند از جمله این آب انبارها آب انبار زین العابدین عطار، چهارسوق، قلعه باغ، پهن کوچه و … است.
روستای نایبند در ۲۲۵ کیلومتری جنوب شهر طبس در کنار جاده طبس- کرمان و در منطقه ای کوهستانی واقع شده است. ابنیه روستا متاثر از آن روی صخره ای سنگی با تبعیت از شیب طبیعی زمین در دامنه کوه بنا شده و باغ های مرکبات، نخل و مزارع در دره مجاور، زیبایی روستا را دوچندان کرده است.
اهالی نایبند خانه های خود را بدون حد و مرز مشخص با استفاده از گل، شاخ و برگ درختان با تلفیقی زیبا در شیب کوه و دره ساخته اند به طوری که بام یک خانه، نقش حیاط خانه مجاور را ایفا می کند و براساس این شیوه معماری به آن ماسوله کویر نیز اطلاق می شود.
چند چشمه آبگرم طبیعی از جمله چشمه زردگاه و آبگرم دیگ رستم هم در اطراف روستای نایبند جاری است که از جاذبه های برجسته گردشگری منطقه محسوب می شود.
این روستا در ۱۲۵کیلومتری شمال غربی طبس در منطقه ای کوهستانی با اقلیمی معتدل از توابع بخش مرکزی واقع شده است. مهم ترین ابنیه روستا بقعه مشهور «شیخ احمدبن اسحاق»معروف به پیرحاجات است که همواره پذیرای تعداد زیادی از زائران است.
قلعه تاریخی مشهور به روت، باغ پیر مشهور به درخت مراد، درخت های قدیمی با گونه های مختلف و طبیعی بسیار زیبا و دل انگیز از دیگر جاذبه های گردشگری و تاریخی این روستاست.
این روستا از نظر موقعیت جغرافیایی در ۷۷کیلومتری شمال شرق طبس واقع شده و اقلیمی کوهستانی و نیمه معتدل دارد. از جمله جاذبه های گردشگری این روستا می توان به قلعه ملوند و قلعه ای در بدنه کوهستان مجاور معروف به قلعه حسن صباح اشاره کرد.
این روستا از جمله روستاهای هدف گردشگری و در ۴۸ کیلومتری شمال شرق شهر طبس در مسیر جاده طبس- مشهد واقع شده است. در این روستا می توان اعجاز خداوندی را در کویر به نظاره نشست، شگفت انگیز خواهد بود اگر بدانیم در روستای ازمیغان در سایه سار نخل های آرمیده، شالی کاشت می شود. از جمله مفاخر، جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی روستا می توان مزار سید محمد بن جعفر طیار، دامنه های ییلاقی و چشمه های گوارا، گونه های گیاهی وحشی و سکونتگاه های دالان مانند تودرتو را نام برد.
در کنار همه این جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس هم منطقه ای بسیار دیدنی و شگفت انگیز است که با هدف حمایت از گونه های جانوری کمیاب مانند یوزپلنگ، جبیر و … در این شهرستان زمینه ای مناسب فراهم کرده است و نایبندان را به دلیل برخورداری از گونه های مختلف و متنوع جانوری و گیاهی می توان تصویری از اوج زیبایی های خلقت دانست.
این منطقه مهم ترین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی است و از مهم ترین ویژگی های این پناهگاه، وجود یکی از مهم ترین زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی در این منطقه است و وجود زیستگاه های متنوع و کاروانسراهای قدیمی نیز زمینه فعالیت علمی و گردشگری در این پناهگاه را فراهم کرده است.
پناهگاه حیات وحش نایبندان در جنوب و جنوب غربی طبس واقع شده است. فاصله پناهگاه با مرکز استان حدود ۲۰۰ کیلومتر و فاصله تا شهر طبس حدود ۴۰۰ کیلومتر است و مسیرهای دسترسی به آن شامل جاده اصلی یزد – طبس و نیز جاده اصلی طبس – راور است که هر دو جاده به عنوان بخشی از مرز منطقه نیز محسوب می شود.
پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس، بیابانی با چشم اندازهای وسیع و زیبا، واجد ارزش های گردشگری طبیعی است، علاوه بر این مناظر زیبای گردشگری و تاریخی، قلم زنی روی مس، حصیربافی، گلیم بافی، مسگری، معرق کاری، سفالگری و… هم از جمله صنایع دستی طبس به شمار می رود.