گروه شهرستان‌ها: همزمان با سومین روز دهه فجر، جشن ثبت جهانی قنات قصبه گناباد، به عنوان میراثی ۲۵۰۰ ساله در گناباد برگزار می‌شود، جشنی که بهانه‌ای برای شکرگزاری از نعمت آب و استفاده بهینه از این نعمت حیات‌بخش است.
به گزارش طبس نیوز به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، آب همواره در طول تاریخ بشر عامل مهمی در شکل دادن به روش زندگی بشر، توسعه تکنولوژی، زبان و فرهنگ بوده و انسان را به ایجاد شاهکارهای فوق‌العاده مهندسی سوق داده است که ساخت سد، حمام‌های عمومی، چاه‌ها و قنوات باقی مانده و لوله‌کشی‌های سفالینی مصداقی از شاهکارهای ایجاد شده بر اثر آب در گذشته بوده است.
«کاریز، قنات یا کهریز» هم از جمله همین شاهکارهای انجام‌شده توسط گذشتگان است، به طوری که ایرانی‌ها را مخترع قنات یا بهترین راه برای جمع‌آوری آب‌های زیرزمینی می‌دانند.
قنات قصبه گناباد یکی از همین شاهکارهای مهندسی است که با بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت به عنوان کهن‌ترین و عمیق‌ترین قنات جهان محسوب می‌شود، قناتی با معماری زیبا و دالان‌های گنبدی و هلالی شکل که به عنوان شاهکار سازه‌های آبی جهان مطرح است.
ثبت قنات قصبه به عنوان اولین اثر خراسان رضوی در یونسکو
کمیته ثبت میراث جهانی یونسکو در چهلمین اجلاس جهانی خود که تیرماه امسال در استانبول برگزار شد، با ثبت ۱۱ قنات ایرانی از جمله قنات قصبه گناباد در فهرست میراث جهانی یونسکو موافقت کرد و بدین ترتیب مجموع آثار ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ۲۰ اثر رسید.
به همین مناسبت، همزمان با سومین روز از دهه فجر به یمن ثبت جهانی قنات قصبه گناباد به عنوان اولین اثر استان خراسان رضوی در یونسکو، مراسم جشنی با حضور معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و مهمانانی از داخل و خارج کشور در گناباد برگزار می‌شود.
با توجه به اینکه مسئله کمبود آب همواره در دشت‌های ایران وجود داشته و در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی، بحرانی‌تر شده است، انتظار می‌رود تا برپایی این جشن در کنار شکرگزاری از نعمت الهی آب و قدردانی از تلاش نیاکان، تلنگری باشد برای سپاسگزاری بیشتر از خداوند متعال و استفاده بهینه از این نعمت ارزشمند و حیات‌بخش که امام صادق(ع) آن را کلید قرب و مناجات با خدا معرفی کرده‌اند: «چون اراده طهارت و وضو نمودی چنان به سوی آب روان شو که گویی به سوی رحمت خدای تعالی می‌روی که خداوند تعالی آب و طهارت را کلید قرب و مناجات خویش و نشانی برای راهنمایی مردم به سوی خوان خویش مقرر فرموده است…، پس چون آب را گرامی داشته و آن را به‌کارگیری، به زودی چشمه‌های فواید بسیاری برایت جوشیده خواهد شد.»
در ادامه این گزارش و به‌بهانه برگزاری جشن ملی قنات قصبه گناباد نگاهی داریم به آنچه در خصوص آب در آیات و روایات آمده تا بار دیگر در اهمیت حفظ این نعمت الهی تأملی کرده و قدردان این نعمت الهی باشیم.
آب گرچه از بدو پیدایش حیات، نقش اساسی در زندگی بشر داشته ولی متأسفانه با پیشرفت تکنولوژی و زندگی شهری، استفاده بی‌رویه و اسراف این ماده حیاتی بیشتر شده است.
آب، نعمتی آسمانی است که در قرآن کریم، آیات مختلفی درباره نقش و اهمیت و همچنین لزوم استفاده بهینه و صرفه‌جویی آن آمده است.
بیان ۶۳ بار لفظ آب در قرآن کریم
لفظ آب که معادل عربی آن «ماء» است، ۵۹ بار به صیغه مفرد و چهار بار با متصل شدن به ضمائر آمده است؛ این آیات از ماء به عنوان باران(آیه‌های ۲۳ و ۶۴ سوره بقره، آیه ۹۹ سوره انعام و …)، به معنای بستر و عرش خداوندی(آیه ۷ سوره هود)، آب وضو(آیه ۴۳ سوره نساء و …)، طوفان و سیل سهمگین(آیات ۴۳ و ۴۴ سوره هود)، منشأ خلقت و ماده اصلی موجودات زنده (آیه ۳۰ سوره انبیاء)، نطفه در خلقت انسان(آیه ۶ سوره طارق)، جوی و نهر آب، چشمه‌سارها، آب آشامیدنی در جهنم و بهشت، چاه آب و … یاد کرده‌اند.
نقش حیات‌بخش آب
آیه ۳۰ سوره انبیاء «أَوَلَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَفَلَا یُؤْمِنُونَ، آیا کسانى که کفر ورزیدند ندانستند که آسمان‌ها و زمین هر دو به هم پیوسته بودند و ما آن دو را از هم جدا ساختیم و هر چیز زنده اى را از آب پدید آوردیم آیا [باز هم] ایمان نمىآورند.» به خوبی نقش حیات‌بخش آب را نشان می‌دهد.
آب، این ماده حیاتی بر اساس آیات و روایات نشانه خوبی برای خداشناسی است و خداوند در قرآن با فراخواندن انسان به تدبر در این امر، شکرگزاری را وظیفه بشر می‌داند، آن طوری که در آیات ۶۸ تا ۷۰ سوره واقعه آمده است: «أَفَرَأَیْتُمُ الْمَاءَ الَّذِی تَشْرَبُونَ، أَأَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ، لَوْ نَشَاءُ جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْکُرُونَ؛ آیا آبى را که مىنوشید دیدهاید، آیا شما آن را از [دل] ابر سپید فرود آوردهاید یا ما فرودآورندهایم، اگر بخواهیم آن را تلخ مى‌گردانیم پس چرا سپاس نمى‌دارید».
مدیریت آب از دیدگاه قرآن
آیات مختلفی از جمله آیه ۹۶ سوره اعراف «لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ، و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند قطعا برکاتى از آسمان و زمین برایشان مىگشودیم ولى تکذیب کردند پس به [کیفر] دستاوردشان [گریبان] آنان را گرفتیم»، نشان می‌دهد که خداوند متعال از آب باران به عنوان یک آب پربرکت یاد کرده که نیازهای بشر و دیگر موجودات را تأمین می‌کند.
چگونگی مصرف یا همان مصرف بهینه هم از جمله مسائل مهمی است که در آموزه‌های قرآن کریم مطرح شده است، به عنوان مثال در آیه ۶۰ سوره بقره «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاکَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَهَ عَیْنًا قَدْ عَلِمَ کُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ کُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ، و هنگامى که موسى براى قوم خود در پى آب برآمد گفتیم با عصایت بر آن تخته سنگ بزن پس دوازده چشمه از آن جوشیدن گرفت [به گونه اى که] هر قبیله‌اى آبشخور خود را مى دانست [و گفتیم] از روزى خدا بخورید و بیاشامید و[لى] در زمین سر به فساد برمدارید»، از مصرف نابجا و نادرست آب گوارا به معنای عمل فاسد یاد شده است.
و همین طور در آیه ۳۱ سوره اعراف «یَا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ، اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگیرید و بخورید و بیاشامید و[لى] زیادهروى مکنید که او اسرافکاران را دوست نمى‌دارد، کسانی که از مصرف بهینه تجاوز می‌کنند، به عنوان مفسدان در زمین و انسان‌هایی که خداوند آنان را دوست نمی‌دارد، معرفی شده‌اند.
هادی شمسی‌ثانی