پدیدارشناسی تجربۀ زیباشناختی مکان: مطالعه موردی میدان نقش جهان

چکیده

مفهوم زیبایی یکی از مناقشه ­­برانگیزترین مفاهیم فلسفی در تاریخ اندیشه است. فیلسوفان بسیاری کوشیده‌اند این مفهوم را تعریف و صورت­بندی کنند. در این پژوهش به دنبال مفهوم زیبایی و تجربۀ زیباشناختی بودیم اما نمی­خواستیم صرفا آن را از لا­به لای متون فیلسوفان استخراج کنیم بلکه کوشیدیم به مفهوم زیبایی از خلال تجربۀ زیستۀ انسان­ها دست یابیم. برای چنین پژوهشی، مکان و معماری را انتخاب کردیم تا افراد ادراک و تجربه‌زیباشناختی­شان را از زیبایی یک بنای خاص- در این­جا نقش­ جهان- توصیف کنند. بنابراین ما در این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش هستیم که معنای تجربۀ زیباشناختی مشارکت­ کنندگان از میدان نقش‌جهان چیست؟ برای یافتن پاسخ این پرسش از روش «پدیدارشناسی» بر اساس الگوی «ماکس ون منن» استفاده کردیم. این پژوهش از دو بخش نظری و میدانی تشکیل شده است. ابتدا مطالعات نظری مفصلی دربارۀ پیشینۀ پدیدارشناسی فلسفی، کاربرد آن در حوزه ­های مختلف از جمله مکان و معماری و پدیدارشناسی به عنوان روش پژوهش کیفی انجام دادیم. سپس در بخش میدانی به مشاهده و مصاحبۀ نیمه ­ساختار یافته و باز با ۵۸ نفر مشارکت­ کننده پرداختیم. سپس گفت‌وگوها را خارج ­نویسی کردیم و بر اساس مبانی نظری تحقیق به طبقه‌بندی و تحلیل داده ­ها پرداختیم. در این مرحله به ۳۰ مؤلفه دست یافتیم که سبب شکل­ گیری ادراک زیباشناختی مشارکت ­کنندگان از میدان نقش‌جهان می­ شود. در آخرین مرحله به جمع ­بندی و نتیجه­ گیری یافته­ های پژوهش پرداختیم. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که تجربۀ زیباشناختی مشارکت ­کنندگان این پژوهش بر اساس تجربۀ زیسته ­شان در مکان مشخصی به نام نقش ­جهان دستِ کم به ۱۶ مقولۀ اصلی وابسته است. 

کلیدواژه ها: پدیدارشناسی؛ تجربۀ زیسته؛ تجربۀ زیباشناختی؛ زیبایی؛ معماری؛ میدان نقش‌جهان

نویسندگان:

منیره پنج تنی: نویسنده، دبیر مجموعه و عضو ثابت تحریریۀ نشریه اطلاعات حکمت و معرف/ اطلاعات حکمت و معرفت

یزدان منصوریان: دانشیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه خوارزمی

 مهتاب مبینی: استادیار پژوهش هنر، دانشگاه پیام نور تهران

دو فصلنامه پژوهشهای فلسفی – دوره ۱۱، شماره ۲۰، بهار و تابستان ۱۳۹۶.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.