فرو پاشی اتحادیه اروپا یکی از سناریو هایی است که پس از بروز بحران های متعدد سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و امنیتی در اتحادیه اروپا بیش از پیش مطرح شده است.
اتحادیه اروپا ، این نهاد بزرگ منطقه ای که همواره ازسوی مقامات آن به عنوان الگوی همگرایی منطقه ای به جهانیان معرفی شده است ، در چند سال اخیر با چالش های بزرگی مواجه شده است، به نحوی که این چالش ها از دیدگاه مقامات ارشد این نهاد اروپایی و نیز برخی سران اروپایی ، می تواند موجودیت این اتحادیه را در معرض خطر قرار دهد. از جمله این چالش ها ، می توان به ادامه بحران مالی و اقتصادی در برخی کشورهای اتحادیه اروپا و بحران پناهجویان اشاره کرد. ضمن اینکه جدایی برخی از کشورهای عضو این اتحادیه مانند انگلیس، موجب تقویت گرایشات ملی گرایانه شده که با یک اروپای هماهنگ و متحد سازگار نیست . از سوی دیگر، افزایش شکاف بین اعضای قدرتمند و ضعیف این نهاد اروپایی را می توان به عنوان دیگر چالش های مهم اتحادیه اروپا ذکر کرد. هم چنین شرایط امنیتی شکننده ناشی از تهدیدات و اقدامات تروریستی و چالش های ناشی از تغییرات آب و هوایی وزیست محیطی نیز از جمله مشکلات جدی اتحادیه اروپا محسوب می شوند.در عین حال شاهد افزایش نگاه منفی اروپایی ها به اتحادیه اروپا بدلیل عملکرد نامناسب آن در قبال بحران هایی مانند بحران مالی واقتصادی کشورهای عضو و نیز بحران پناهجویان هستیم. این مسائل باعث دلسردی مردم کشورهای عضو اتحادیه اروپا و افزایش تمایل برای جدایی از آن شده است.بدین ترتیب اتحادیه اروپا اکنون با بحران هایی مواجه است که فائق آمدن بر آنها از نگاه مقامات ارشد این اتحادیه صرفا از طریق عملی شدن اصلاحات فوری و گسترده بر مبنای اجماع اروپایی میسر خواهد بود.
دیدگاه آلمانی ها
یکی از آخرین تحقیقاتی که در باره آینده اتحادیه اروپا در سطح کشورهای این اتحادیه انجام شده ،تحقیقی است که توسط ارتش آلمان صورت گرفته وتاکنون محرمانه مانده بود که اخیرا توسط هفته نامه اشپیگل منتشر شده است. در تحقیق ۱۰۲ صفحه ای ارتش آلمان با عنوان "چشم انداز راهبردی ۲۰۴۰"که در اواخر فوریه ۲۰۱۷ تهیه شده ، استراتژیست های آلمانی پیش بینی کرده اند که تا سال ۲۰۴۰ میلادی احتمال فروپاشی اتحادیه اروپا وجود دارد. نویسندگان این تحقیق، رها شدن توسعه اتحادیه اروپا ، گرایش کشورها به خروج از اتحادیه اروپا ، از دست رفتن قابلیت رقابت جهانی اروپا ، بی‌نظمی رو به گسترش جهانی و افزایش تنش ها در جهان را از جمله استنادات خود برشمرده اند و معتقدند این اتفاقات به طور چشمگیری وضع امنیتی آلمان و اتحادیه اروپا را تغییر داده است .این تحقیق با توجه به اهمیت آلمان به عنوان مهمترین کشور اروپا از اهمیت زیادی برخوردار است. دراین تحقیق مبتنی بر شواهد و استنادات ،شش سناریو برای روند سیر تحولات اجتماعی و بین المللی و تاثیر آنها بر امنیت آلمان مورد بررسی قرار گرفته است. البته در این سند تحقیقی ارتش آلمان بر این مساله تاکید شده که این سناریوها به معنای پیش بینی نیست و در آن فرض های ارائه شده توسط پژوهشگران دفتر برنامه ریزی نیروهای مسلح فدرال مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهشگران وقوع این سناریوها را تا سال ۲۰۴۰ امکان پذیر می دانند.یکی از این سناریوها که بدترین حالت را در نظر می گیرد ، حاکی از فروپاشی اتحادیه اروپا و وادار شدن آلمان به اتخاذ "حالت واکنشی" است. بر اساس این پیش بینی ، نظم بین المللی پس از چند دهه بی ثباتی فرو می پاشد ، سیستم های ارزشی تاثیرگذاری خود را از دست می دهند و جهانی شدن متوقف می شود. مطابق این پیش بینی ، توسعه اتحادیه اروپا رها شده و کشورهای دیگری خواستار ترک اتحادیه اروپا هستند و این قاره قابلیت رقابت جهانی خود را از دست داده و نویسندگان این تحقیق می گویند که در این حالت آلمان با مشکلات چندجانبه ای روبه رو خواهد شد. سناریوی دیگری با عنوان "غرب دربرابر شرق" مبتنی بر این فرض است که برخی کشورهای شرق اتحادیه اروپا روند ادغام در این اتحادیه را به حال تعلیق در می آورند و در همان حال کشورهای دیگری نیز به بلوک کشورهای شرقی این اتحادیه می پیوندند. در سناریوی دیگری با عنوان "رقابت چند قطبی"این پیش بینی مطرح می شود که افراط‌گرایی گسترش می یابد و برخی شرکای اتحادیه اروپا به سمت الگوی سیاسی روسیه حرکت می کنند.در واقع تمرکز این تحقیق ارتش آلمان بیشتر بر روی سناریوی هایی است که با توجه به روندهای کنونی ، اتحادیه اروپا ممکن است در دو دهه آتی با آنها مواجه شود. البته این سناریو پردازی ها با توجه به واقعیات مربوط به چالش ها و اختلافات در اتحادیه اروپا چندان بی راه نیست و می توان وقوع برخی از آنها را محتمل دانست.
نگرانی های مشترک
مقامات ارشد کشورهای کلیدی اتحادیه اروپا یعنی آلمان و فرانسه نیز بر این مساله صحه گذاشته اند و بر همبستگی بیشتر خود برای مقابله با خطر فروپاشی اتحادیه اروپا تاکید کرده اند. از دیدگاه آنها همکاری بین آلمان و فرانسه ضروری است تا بتوان با خطر فروپاشی اتحادیه اروپا مقابله کرد.بویژه اینکه اتحادیه اروپا اکنون با چالش های عمده جهانی مواجه است. بسیاری از مقامات ارشد اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی اکنون خود به معضلات بزرگی که این کشورها و نیز اتحادیه اروپا با آنها مواجه هستند اذعان دارند ، با این حال مشکل بزرگتر عدم وجود اجماع در باره شیوه های حل این مسائل و برون رفت از بحران های متعدد کنونی است.تهدیدات و چالش های فرا روی اتحادیه اروپا ابعاد مختلفی را در بر می گیرند . کما اینکه از مسائلی مانند بحران پناهجویان، شرایط امنیتی شکننده ناشی از تروریسم و مسائل مربوط به محیط زیست به عنوان مشکلات جدی اروپا یاد شده است. در واقع اکنون گستره ای از مسائل سیاسی ، امنیتی ، اجتماعی و اقتصادی در برابر دولتهای اروپایی قد برافراشته اند. یکی از این مسائل، بحران اوکراین است که دارای جنبه های مختلف سیاسی ، دیپلماتیک ، اقتصادی و تجاری و از همه مهمتر امنیتی و نظامی شده است. در واقع بحران اوکراین از سال ۲۰۱۴ تاکنون به مهمترین دغدغه امنیتی و نظامی اروپا تبدیل شده است. دلیل این مساله رویارویی اتحادیه اروپا و نیز ناتو به عنوان نهاد امنیتی اروپا با روسیه است .رویکرد کنونی اروپایی ها برای تعدیل مواضع مسکو در قبال اوکراین مبتنی بر ادامه و تشدید فشارها بویژه اعمال تحریم های گسترده علیه روسیه است .با این همه این فشارها نه فقط باعث کوتاه آمدن مسکو در قبال خواسته های اروپایی ها نشده ، بلکه موجب عزم بیشتر مقامات کرملین برای پیشبرد سیاست کنونی خود در قبال اوکراین شده است . مساله دیگر چگونگی برخورد با مساله پناهجویان و مهاجران غیر قانونی است که از دو مسیر اصلی یعنی از طریق یونان و از طریق دریای مدیترانه و ایتالیا وارد اروپا می شوند.سیل پناهجویان نه فقط باعث دو دستگی کشورهای اتحادیه اروپا در باره نحوه برخورد و کنترل آنها شده ، بلکه پناهجویان موجود نیز که شمار آنها تا اواخر سال ۲۰۱۶ در مجموع حدود سه میلیون نفر بر آورد می شوند ، معضلات مهمی را برای دولتهای اروپایی بوجود آورده اند.از سوی دیگر افزایش قابل توجه حملات تروریستی باعث تشدید فشارها برای اخراج پناهجویان و مهاجران شده است.بویژه اینکه اکنون یکی از دغدغه های اصلی مقامات ارشد امنیتی اروپا روی آوردن شهروندان و بویژه جوانان اروپایی به گروههای افراط گرا است .
آینده مبهم
تهدید بزرگ تر ،احتمال فروپاشی اتحادیه اروپا است که اکنون بیش از پیش سران اروپایی در باره آن ابراز نگرانی می کنند. این مساله با توجه به تقویت تمایلات گریز از مرکز در برخی از کشورهای این اتحادیه پس از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا (برگزیت) تشدید شده است. رواج پوپولیسم در برخی کشورهای این اتحادیه نیز باعث بروز اختلاف بین اعضای اتحادیه اروپا شده است. این مساله به نوبه خود موجب تقویت موقعیت احزاب راست افراطی در کشورهای اروپایی بویژه فرانسه و آلمان شده است. کما اینکه مارین لوپن رهبر حزب راست گرای افراطی جبهه ملی حتی توانست به دور دوم انتخابات ریاست جمهوری فرانسه راه پیدا کند که البته مغلوب امانوئل ماکرون نامزد مستقل شد. در آلمان نیز حزب راست گرای افراطی آلترناتیوی برای آلمان موفقیت های قابل ملاحظه ای در عرصه سیاسی و پارلمانی داشته و توانست در انتخابات سپتامبر ۲۰۱۷برای اولین بار به پارلمان فدرال آلمان راه پیدا کند. شاید به همین دلیل است که از نگاه آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان که موفق شده تا برای چهارمین بار این پست را به دست آورد ،تقویت همکاری های فرانسه و آلمان بویژه رویکردهای اقتصادی مشترک، شرایط را برای ایجاد اروپایی قوی وجلوگیری از تقویت گرایشات واگرایانه فراهم خواهد کرد. شواهد موجود حاکی از آن است که مجموعه ای از عوامل مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در بروز این پدیده ایفای نقش کرده اند.یکی از مهمترین دلایل در این زمینه سرخوردگی مردم بسیاری از کشورهای اروپایی ازدولتهای خود و اتحادیه اروپا در بعد اقتصادی است. در این راستا بحران مالی و اقتصادی سال ۲۰۰۸ و تبعات آن بر کشورهای بحران زده باعث نارضایتی شدید مردم این کشورها از سیاستهای اتحادیه اروپا شده است. البته هشدار در باره فروپاشی اتحادیه اروپا منحصر به مقامات کشورهای اروپایی نیست ، بلکه مقامات ارشد اتحادیه اروپا نیز بارها زنگ خطر را در این زمینه به صدا در آورده اند. کما اینکه ژان کلود یونکر رئیس کمیسیون اروپا درمورد تبعات منفی افزایش اختلافات در اتحادیه اروپا هشدار داده است.
اروپای دو سرعته
مساله اروپای دو سرعته به یکی از محورهای اختلاف بین غرب و شرق اتحادیه اروپا و به بیان دیگر بین اعضای ثروتمند و فقیر این اتحادیه تبدیل شده که همین مساله خود می تواند به افزایش شکاف ها در این نهاد اروپایی منجر شود. در واقع در برخی سناریوهای مطرح شده در تحقیق ارتش آلمان بر افزایش اختلافات بین جناح شرقی و غربی اتحادیه اروپا و تاثیرات مخرب آن که منجر به فروپاشی اتحادیه اروپا خواهد شد ،اشاره شده است. برخی کشورهای شرق اروپا، از جمله لهستان و مجارستان درخصوص افزایش اختلافات و نابرابری ها در اتحادیه اروپا هشدار داده اند. تشدید فشارها از سوی اعضای غربی اتحادیه اروپا ممکن است به شکاف جدی در میان کشورهای این اتحادیه منجر شده و بسیاری از کشورهای عضو آن ممکن است به فکر خارج شدن از اتحادیه اروپا بیفتند که این مساله چشم اندازفروپاشی اتحادیه اروپا را تقویت می کند. برخی تحولات باعث شده تا چشم انداز روشنی در این زمینه وجود نداشته باشد. بویژه مساله خروج انگلیس از اتحادیه اروپا (برگزیت ) نه فقط موجب افزایش تمایلات برای واگرایی و جدایی از اتحادیه اروپا در برخی کشورهای عضو این اتحادیه مانند اسپانیا شده ، بلکه از نگاه کشورهای عضو این اتحادیه در شرق اروپا به منزله مقدمه ای برای ایجاد نوعی تقسیم بندی بین شرق و غرب اروپا است .به عبارت دیگر ، از نگاه این کشورها با جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا به تدریج کشورهای بزرگ و قدرتمند این نهاد اروپایی مسیر جداگانه ای را در پیش خواهند گرفت و در پی تحقق طرح های مورد نظر خود خواهند رفت .این همان چیزی است که در چارچوب مفهومی موسوم به "اروپای دوسرعته" از سوی آلمان و فرانسه مطرح شده واز سوی ایتالیا، اسپانیا ، بلژیک ، هلند و لوکزامبورگ نیز مورد حمایت قرار گرفته است. در چارچوب این مفهوم آن دسته از کشورهای اتحادیه اروپا که در زمینه تقویت همگرایی با هم متحد شده اند باید بدون توجه به کشورهایی که در این زمینه اقدامی صورت نمی دهند، به مسیر خود ادامه دهند. ایده "اروپای دوسرعته"در وهله نخست رفاه کشورهای اروپای غربی را تقویت می کند. این کشورها تلاش می کنند تا همکاریهای خود در عرصه اقتصادی و بانکی را تعمیق بخشند. توسعه زیرساختارها هم در جایگاه بعدی قرار دارد. در این چارچوب ،روند همگرایی در زمینه تامین امنیت نیز تسریع شده و همکاریهای بین ساختارهای نظامی و نیز علمی افزایش خواهد یافت. با این حال پس از مطرح شدن این ایده اکنون شاهد واکنش منفی برخی کشورهای اروپای شرقی هستیم . تحقق ایده اروپای چند سرعته تنها منجر به افزایش شکاف بین کشورهای اروپای غربی و شرقی خواهد شد و در این بین مردم کشورهای شرق اروپا احساس می کنند که "شهروند طبقه دوم اروپا"محسوب خواهند شد. این گونه اظهارات مقامات اروپای شرقی نشاندهنده بد بینی آنها به ایده اروپای دوسرعته و به طور کلی طرحهایی است که از جانب اعضای کلیدی اتحادیه اروپا مطرح می شود.
جمع بندی
فرو پاشی اتحادیه اروپا یکی از سناریو هایی است که پس از بروز بحران های متعدد سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و امنیتی در اتحادیه اروپا بیش از پیش مطرح شده است.در این میان، آلمان به عنوان بزرگترین و مهمترین کشور اتحادیه اروپا و قطب اقتصادی آن ، بیشترین زیان را از تحقق چنین سناریویی متحمل خواهد شد و شاید به همین دلیل است که در سناریوهایی که در تحقیق ارتش آلمان در باره آینده اتحادیه اروپا مطرح شده ، مساله شکاف در اتحادیه اروپا و یا فرو پاشی آن مورد توجه خاص قرار گرفته است. در واقع استراتژیست های آلمانی با توجه به سناریو های محتمل ، خواهان اتخاذ تدابیر و اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع روند فروپاشی اتحادیه اروپا شده اند.روندی که به یقین دستاورد چندین دهه تلاش مستمر کشورهای بزرگ اروپایی از جمله آلمان و فرانسه برای تحقق رویای اروپای واحد را نابود خواهدکرد./
انتهای متن/