گروه فرهنگی: در سال‌های مبارزه، بیرجند و جنوب خراسان تحت حاکمیت خاندان علم بود که ارتباط نزدیکی با پهلوی داشت و بیرجند را تبدیل به یکی از مراکز تفریحی برای شاه کرده بود و از طرف دیگر یکی از بزرگترین پادگان‌های آموزشی ارتش رژیم در بیرجند بود که این مسئله این شهر را بیشتر به یک حالت نظامی سوق داده بود.
مجید کریمیان، رئیس حوزه هنری خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان‌جنوبی، گفت: فعالیت انقلابی و مبارزاتی در جنوب خراسان جرأت و جسارت بیشتری نسبت به شهرهای بزرگ می‌طلبید که این مسئله به دلایل عدیده‌ای برمی‌گردد.
وی اظهار کرد: به عنوان مثال در آن زمان بیرجند و جنوب خراسان تحت حاکمیت خاندان علم بود که ارتباط نزدیکی با پهلوی داشت و بیرجند را تبدیل به یکی از مراکز تفریحی برای شاه کرده بود و از طرف دیگر یکی از بزرگترین پادگان های آموزشی ارتش رژیم در بیرجند بود که این مسئله بیرجند را بیشتر به یک حالت نظامی سوق داده بود.
تعطیلی حوزه معصومیه بیرجند در سال ۴۲
رئیس حوزه هنری خراسان‌جنوبی بیان کرد: بر اساس همه این مؤلفه‌ها فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم به شدت از طرف خاندان علم، نیروهای نظامی و شهربانی و سازمان رکن پنجم ارتش در این منطقه حساس سرکوب می‌شد.
کریمیان ادامه داد: فعالیت‌های مبارزاتی در خراسان جنوبی به سال ۵۶-۵۷ منحصر نمی شود، بلکه براساس تحقیقات و پژوهش هایی که انجام شده از سال ۴۲ اقداماتی در زمینه های سیاسی و مبارزاتی در بیرجند و مناطق اطراف انجام می شده است.
وی افزود: در سال ۴۲ یک روز بعد از کشتار مدرسه فیضیه در قم، طلاب و علمای بیرجند گفته‌های امام را به وسیله برگه‌های کاربن می‌نوشتند و بخش می‌کردند که به همین دلیل در معرض هجوم نیروهای رژیم قرار گرفتند و برای همین مدرسه علمیه معصومیه بیرجند برای مدتی تعطیل شد.
فعالیت انقلابی مبارزان مشهور در بیرجند
رئیس حوزه هنری خراسان‌جنوبی گفت: از سال ۵۵ به بعد اعتراضات در این منطقه آشکارتر شد، نکته قابل توجه این جا است که اهمیت شهر بیرجند به گونه‌ای بوده که آیت الله خامنه‌ای و آقای هاشمی رفسنجانی قسمتی از مبارزات خود را به صورت نشست های دینی و …در این شهر انجام دادند.
کریمیان اظهار کرد: آخرین باری که شاه می‌خواست به بیرجند سفر کند، طاق نصرتی به مناسبت ورود او درست شده بود که شهید بزرگوار موهبتی و دوستانش این طاق نصرت را آتش زدند و در نتیجه عوامل رژیم به این نتیجه رسیدند با توجه به فضای شهر سفر لغو شود.
وی بیان کرد: سال ۵۷ تظاهرات و راهیپمایی ها به صورت علنی آغاز شد، که نقل بسیاری از این راهپیمایی‌ها و اتفاقاتی که در آن رخ داده است به طور مفصل در کتاب روایت حضور که کار پژوهشی حوزه هنری است نقل شده است.
رئیس حوزه هنری خراسان‌جنوبی ادامه داد: به عنوان مثال در ۱۳ شهریور ۵۷ که مصادف با روز عید فطر بود، مردم مقابل مسجد آیت‌الله آیتی جمع شدند تا در نماز عید شرکت کنند. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده نماز باید در مسجد امام حسین(ع) انجام می‌شد، لذا با تکبیر و شعارهای کوبنده به سمت میدان خوسف( طالقانی فعلی) حرکت کردند.
کریمیان افزود: در نزدیکی میدان کوروش( ابوذر فعلی) نیز شعارها ادامه داشت و در نهایت نماز به امامت آیت الله آیتی اقامه و بعد از نماز مردم راهپیمایی را از کوچه مقابل میدان کوروش(ابوذر فعلی) ادامه دادند که درگیری با مأموران آغاز و عده زیادی دستگیر شدند.
تظاهرات بزرگ زنان بیرجندی در روز زن رژیم پهلوی
وی گفت: تظاهرات ۱۷ شهریور، تظاهرات دانش آموزان بیرجندی در ۷ مهر، تظاهرات اول آبان ۵۷ از هنرستان کوروش به سمت حسینیه صاحب الزمانی، اعتراض به کشتار دانشجویان دانشگاه تهران توسط محصلین بیرجند در آبان ۵۷، تظاهرات بزرگ روز عید غدیر در مقابل مسجد آیت‌الله آیتی و تظاهرات خونین ۷ بهمن..در فعالیت‌های انقلابی مردم شجاع این منطقه به ثبت رسیده است.
رئیس حوزه هنری خراسان جنوبی اظهار کرد: زنان جنوبی خراسان نیز نقش قابل تأملی در این مبارزات داشتند، به عنوان نمونه در روز ۱۷ دی ماه ۵۷ که در تقویم پهلوی روز زن نام داشت، با ابتکار تعدادی از بانوان انقلابی بیرجندی تجمعی در مقابل مسجد آیت الله آیتی صورت گرفت که حضور محصلین مدارس خزیمه علم، چهارم آبان و عبدالعلی در این تجمع پررنگ بود.
کریمیان ادامه داد: در همین روز زنان بیرجندی تظاهرانی از مسیر خیابان اسدی به سمت خیابان فرح( طالقانی فعلی) به سمت میدان کوروش( ابوذر فعلی) انجام دادند که در نهایت پلیس با گاز اشک آور تلاش بر متفرق کردن جمعیت کرد.
وی با اشاره به اینکه این تظاهرات در سایر شهرهای جنوب خراسان نیز بود، یادآور شد: همه این فعالیت‌های انقلابی ادامه داشت تا در نهایت در روز ۲۲ بهمن جوانان انقلابی بیرجند شهربانی را تصرف کردند و در میدان ۶ بهمن به تابلوهای علائم ۶ گانه انقلاب سفیر شاه را که در اطراف میدان نصب شده بود، هجوم آوردند و آن را شکستند و مدتی بعد این میدان به نام مبارک امام خمینی نامگذاری شد.
حکیمه بهمن زاده