گروه اجتماعی: شهرستان خوسف دیار نرگس زارها و شاعر برجسته ایرانی با قدمتی چندین هزار ساله و آثار تاریخی و طبیعی زیبا در ایام نوروز پذیرای گردشگران است.
به گزارش طبس نیوز به نقل از خبرگزاری بین المللی قرآن کریم (ایکنا) از خراسان‌جنوبی، شهرستان خوسف در خراسان‌جنوبی که در ۳۶ کیلومتری غرب بیرجند و در حاشیه کویر قرار گرفته دارای آثار تاریخی و مناطق گردشگری زیبایی است.
آرامگاه ابن حسام خوسفی، مسجد جامع خوسف، روستای خور و خانه تاجور از زیباترین بناهای تاریخی دیار گل‌های نرگس هستند.
آثار تاریخی و گردشگری شهر خوسف مانند دیگر آثار تاریخی خراسان‌جنوبی تاکنون دستخوش تغییرات چندانی نشده‌اند و اکثر بناهای تاریخی دیار گل های نرگس به دوران قاجار بر می‌گردند.
موقعیت جغرافیایی خوسف
خوسف در ۳۸ و ۵۳ طول شرقی و ۴۶ و ۳۲ عرض شمالی و ارتفاع یک هزار و ۲۹۰ متر از سطح دریا قرار دارد و دارای اقلیم مناطق بیابانی با ویژگی‌های خاص آن بوده، از جمله این ویژگی‌ها تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های نسبتاً سرد است.
وزش بادها با توجه به جهت وزش، سرعت و خشک یا مرطوب بودن آن‌ها از عواملی است که در اقلیم و آب و هوای یک منطقه تأثیر به سزایی دارند، خوسف نیز از این امر مستثنی نبوده و در آن چندین نوع باد که دارای ویژگی‌های متفاوت هستند، می‌وزد.
در منابع تاریخی از خوسف با عناوین زیر یاد شده است: جوسف، جسف، خسف، خسب و خوسف؛ خسف به معنای زمین گود و خوسف به معنای پوشیده بودن که هر دو معنی برای خوسف صادق است در کتب تاریخی متعدد نامی از خوسف هر چند به صورت مختلف برده شده است که دلالت بر اهمیت و اعتبار این شهر در دوره‌های مختلف دارد.
مردم شهر خوسف مردمی مهمان نواز و دلگرم هستند و آماده‌اند تا در سفر های نوروزی از گردشگران و مسافران نوروزی پذیرایی کنند.
آرامگاه ابن حسام
آرامگاه شاعر برجسته ابن حسام، مربوط به دوره صفویه با فرم کلی ۸ ضلعی با گنبدی شبیه کلاه فرنگی که در اصل نور گیر مقبره محسوب می‌شود، احداث شده و مسیر دسترسی به آرامگاه در پای تپه از طریق یک رشته پلکان صورت می‌گیرد که بازدید کننده را به کنار مقبره هدایت می‌کند.
فضای ورودی آرامگاه دارای پله بوده که در نمای جنوبی ساختمان قرار گرفته و به لحاظ فرم مانند پیش طاقی است که سقف آن دارای فرم قوسی شکل به صورت ۳ بخشی کند است و در نمای خارجی مقبره در ۳ طرف، نورگیر یا پنجره کار گذاشته شده است که نور فضای داخلی را تأمین می کنند.همچنین علاوه بر پنجره‌ها طاق نماهایی در نمای خارجی بنا به وجود آمده است که فرم کلی بنا از این طاق نماها که به صورت پیش طاق‌های عریض و تقریباً عمیق ساخته شده‌اند، نشأت می‌گیرد.
روستای خور
بافت تاریخی روستای خور متأثر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط خود است. خانه‌های گلی، پوشش گنبدی، حیاط مرکزی، بادگیرها، اطاق‌های دور تا دور حیاط، هشتی‌ها و دهلیزها، دیوارهای قطور، حوض و باغچه وسط حیاط به صورت هماهنگ و یکنواخت از ویژگی‌های معماری خانه‌های روستای خور بوده که مطابق با اقلیم منطقه به وجود آمده است.
تراکم خانه‌ها و کوچه‌های پرپیچ و خم و همچنین بادگیرها از شاخص‌های عمده روستایی خور بوده که جهت مقابله با اوضاع اقلیمی منطقه به وجود آمده است، در بافت خور بناهایی همچون قلعه، آب انبار، مسجد، حسینیه، حمام و خانه های قدیمی وجود دارد که بیشتر متعلق به دوره صفویه است.
در روستای خور حدفاصل بین جاده اصلی و ابنیه روستا دو آب انبار وجود دارد که بخاطر مشخصات متفاوت آن ارزش دیدن و وقت گذاشتن را دارد.آب انبار اصلی و بزرگتر قدمت آن احتمالا به دوره صفویه می‌رسد.
ویژگی اصلی این آب انبار این است که برخلاف دیگر آب انبار‌ها پله‌های ورودی برای برداشت آب دارد.
موقعیت این آب انبار به گونه‌ای است که در کنار یک دره قرار گرفته است در نتیجه از داخل دره دالانی حدود ۲۰ متری حفر شده است و بدین طریق به محل برداشت آب دسترس داشته‌اند که باعث شده این آب انبار مشخصاتی متفاوت داشته باشد.
مصالح بکار رفته شده شامل آجر سنگ و ملات آن ساروج و آهک است. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۵۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.آب انبار دیگری در مجاورت قبرستان روستا وجود دارد که نسبت به آب انبار اصلی، کوچکتر و جدیدتر است.
مسجد جامع خوسف
این مسجد دارای سر در ورودی بلند با طاق جناغی و تزئینات رسمی بندی، صحن، شبستان زمستانی به نام های ملا علی اکبر و حاج عبدالخالق، یک شبستان تابستانی و شبستان های مهتابی و خلیلان است؛ ورودی بنا و شبستان‌های مهتابی و خلیلان در دوره های معاصر بازسازی شده‌اند.
در جریان مرمت شبستان مسجد به آثار و بقایای مربوط به دو دوره مختلف برخورد شده و احتمالاً زمان ساخت اولیه این بنا در قرون اولیه اسلامی قرون ۲ و ۳ هجری بوده که در دوره های بعدی از جمله قاجار به فراخور نیاز مرمت شده و گسترش یافته است.
خانه تاجور
این بنا مربوط به دوره قاجاریه بوده و از ویژگی‌های معماری آن داشتن دو در ورودی است یکی از ورودی‌ها دارای تزئینات آجرکاری دوره پهلوی و دیگری دارای تزئینات رسمی بندی بوده و از لحاظ معماری اصیل تر است.
تزئینات بنا شامل رسمی بندی و آجرکاری‌های ورودی، کار بندی‌های ایوان و پنجره‌های مشبک است. از دیگر خانه‌های تاریخی خوسف می‌توان به خانه خلیلی و خانه علوی اشاره کرد که در بافت تاریخی خوسف قرار دارند.مؤلف کتاب ناشناخته حدود العالم من المشرق الی المغرب که در سال ۳۷۹ هجری قمری تألیف شده از خوسف خسب یاد کرده و حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری در کتاب نزهه القلوب درباره خوسف چنین می‌گوید: «خوسف شهر کوچکی است و چند موضع توابع دارد و آب آن از رودخانه باشد و دی‌ها را آب از کاریز باشد و در آنجا همه نوع انتفاعی حاصل آید.»
حافظ نیز در مورد تعداد مزارع و موقعیت شهر خوسف چنین بیان می‌کند:«۲۰ قریه و ۱۰۰ مزرعه از توابع خوسف بوده که در کنار بیابان است و در آن طرف بیابان حدود کرمان بوده، خبیص نواحی آن است و آن بیابان را لوت خوانند و در تابستان از آن موضع نمی‌توان گذشت و ۴۰ فرسنگ در آن راه آب ندارد»، عوامل متعددی در نحوه شکل گیری و گسترش کالبدی بافت‌های تاریخی مؤثر هستند.
شناخت کامل و احاطه بر این عوامل تأثیر زیادی در بررسی، تجزیه و تحلیل عملکرد بافت دارد، عواملی مانند میزان خشکی یا رطوبت هوا، درجه حرارت، میزان و نوع بارش‌های جوی، نوع، جهت و سرعت وزش بادهاعوامل اجتماعی از قبیل مذهب، اعتقادات، آداب و رسوم، روابط اجتماعی، نوع شغل ، میزان درآمد و نوع طبقات اجتماعی نیز در این مورد تأثیر گذارند.
بافت قدیمی خوسف نیز که در طول حیات چند ۱۰۰ ساله خود، فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرده از این امر مستثنی نبوده و در جریان شکل گیری و رشد خود بسیار از این عوامل متأثر شده است.