کرمان-دیار کریمان که به سرزمین مردمان میهمان‌نواز شهرت دارد با سه اثر ثبت جهانی و به‌کارگیری تمام ظرفیت‌هایش زمینه را برای حضور گردشگران و رقم خوردن خاطره شیرین در نوروز فراهم کرده است.
خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: کرمان یکی از کهن ترین استان‌های کشور محسوب می‌شود و در کنار صدها اثر ثبت جهانی که بالغ‌بر ۶۴۰ مورد می‌شوندمحوطه‌های تاریخی متعددی را نیز در خود جای‌داده است و به ویترینی از رویدادهای مختلف تاریخی تبدیل‌شده است.
کرمان در قدیمی‌ترین نقشه‌های ایران‌زمین با نام‌های مختلف جای گرفته است و بناهای به‌جای مانده از اعصار مختلف تاریخی در این استان همچون رشته‌های مروارید بر عرصه این استان می‌درخشند.
در کنار داشته‌های تاریخی کرمان سرزمین چهارفصل نیز نام‌گرفته است و از مناطق بیابانی در شمال استان تا جنگل‌های پرباران در جنوب غرب استان و کوهستان‌های جنوب و مرکز سرزمینی رنگارنگ را ایجاد کرده که مملو از شگفتی است.
وجود گرمترین نقطه زمین در شهداد، مرتفع‌ترین منطقه مسکونی ایران در لاله‌زار و گودترین نقطه فلات مرکزی ایران در کویر لوت ازجمله شگفتی‌های این سرزمین محسوب می‌شود.
نام کرمان از نام یکی از ۱۰شاخه اصلی پارسیان که به جنوب ایران آمدند گرفته‌شده است. شاخه‌های اصلی پارسیان شامل پاسارگادی، مارافی، کرمانی، ماسپی، پانتیالی، دِروسی، دایی، مَردی، دروپیکی و ساگارتی می‌شوند.
طبق کتب تاریخی از شهرهای کهن این سامان، سیرجان «شیرگان باستان»، بردسیر، بافت «تپه یحی» و «به اردشیر باستان»، کرمان «گواشیر» فهرج «پهره باستان» و ارگ بم، نرماشیر، راین و جیرفت است.
یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی کرمان حمله آقا محمدخان قاجار به این شهر است که طی این فاجعه انسانی هزاران نفر از مردم این شهر کشته و یا دستگیر و کورشدند. هنوز هم نام بسیاری از محله‌های شهر کرمان برگرفته از این واقعه تلخ تاریخی است که نشان‌دهنده تأثیر این واقعه در روح شهر کرمان دارد.
در شهر کرمان دو کوه قرار دارند که بقایای نخستین بناهای کرمان کهن بر روی آن‌ها سر به فلک کشیده است.
قلعه دختر و قلعه اردشیر از آثار دوران ساسانی در شرق شهر کنونی کرمان، که هنوز خرابه‌های آن‌ها برجاست، گواه بر این است که لااقل در زمان اردشیر بابکان در همین محل، شهری آباد یا قلعه‌ای مهم وجود داشته است.
مؤلف جغرافیای کرمان معتقد است که حدود ۲۲۰ پس از میلاد، به هنگام فتح کرمان به دست اردشیر این محل گواشیر نام داشته و مرکز ولایت کرمان بوده است بنا به گفته هرودت کرمانیا از قبایل دوازده‌گانه ایران است و ساتراپی چهاردهم (دارا) مشتمل بر ایالت کرمان بوده‌است.
کرمان از نظر موقعیت جغرافیایی
این استان از شمال به استان خراسان جنوبی، از شرق به سیستان و بلوچستان، از غرب به یزد و فارس و از جنوب به هرمزگان محدود می‌شود.
مساحت استان معادل ۱۸۱ هزار و ۷۱۴کیلومتر مربع است و از این حیث نخستین استان پهناور ایران است.
این استان درتقسیمات کشوری سابق ایران استان شماره ۸ کشور بود و هرمزگان و یزد را نیز شامل می‌شد. بیشترین جمعیت زرتشتیان ایران در کرمان زندگی می‌کنند و جشن سده کرمان در فهرست آیین‌های ملی ثبت‌شده است.
جمعیت استان کرمان طبق آخرین سرشماری سه میلیون و ۱۴۵ هزار و ۵۱۹ نفر است. که تقریباً نیمی از آن‌ها در روستاها زندگی می‌کنند.
بر اساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان استان کرمان درصد اقوامی به‌قرار زیر بود: ۹۷٫۴ فارس، ۰٫۹ ترک، ۰٫۳ عرب، ۰٫۵ بلوچ، ۰٫۲ درصد شمالی شامل گیلک، مازنی، تالشی و ترکمن، ۰٫۳ سایر و ۰٫۳ بدون جواب بودند.
استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار دارد و ارتفاعات آن دنباله رشته‌کوه‌های مرکزی ایران است. این ارتفاعات با دارا بودن بیش از ۱۴ قله با ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر بهشت کوهنوردان نامیده شده است. کوه هزار چهارمین کوه مرتفع ایران با ارتفاع ۴۵۰۱ متر در کرمان واقع‌شده است.
استان کرمان از تنوع آب و هوایی از گرم و شدیداً خشک متمایل به نه‌چندان خشک تا کویری، و در برخی از نقاط مانند بافت، رابر، کوهبنان، بردسیر، ساردوئیه و تاحدی شهربابک از هوایی معتدل و سرد و کوهستانی برخوردار است. این استان تحت تأثیر بادهای مختلف برون منطقه‌ای و محلی است.
وزش این بادها آب‌وهوای آن را دستخوش تحولات زیادی می‌کند. تنوع اقلیمی در استان کرمان بسیار زیاد بوده و مناطق کوهستانی سرد و پربرف مثل رابر، بزنجان، بافت، راین، کوهبنان، گوغر، خبر، سیرچ، ساردوئیه، لاله‌زار و ده بکری و نیز مناطق گرمی مثل شهداد و جازموریان را در خود جای‌داده است.
تنوع آب و هوایی استان کرمان به دلیل شرایط خاص اقلیمی در خور توجه است. درنتیجه این شرایط اقلیمی، در نواحی شمال، شمال غربی، آب‌وهوا خشک، در جنوب و جنوب شرقی گرم و مرطوب و در جنوب غربی و مرکز سرد و کوهستانی است. بارندگی‌های ۳۰-۶۰ میلی‌متری دشت نرماشیر و شهداد و ۳۵۰-۴۰۰ میلی‌متری کوه‌های رابر، ده بکری و جبال بارز، و حتی بیش از ۴۰۰ میلی‌متر در گوغر و بافت و نیز وجود تنها پارک ملی جنوب شرق ایران و بزرگ‌ترین پارک ملی جنوب ایران یعنی پارک ملی خبر در جنوب غربی شهرستان بافت خود گویای مناطق اکولوژیک متفاوت در این استان است.
مناطق مرکزی، غربی، جنوب غربی و تاحدی شرقی استان از بارش برف و کولاک زیادی در فصل زمستان برخوردار است. وضعیت بارندگی در مناطق جنوب شرقی وشمال شرقی استان اغلب به صورت باران و در نواحی مرکزی، جنوب غربی و غرب و شمال غرب استان برف است و در محدوده آبان ماه تا فروردین‌ماه قرار دارد و از بادهای غربی و شمال غربی منطقه تغذیه می‌شود که اغلب موسمی و خشک است.
امکانات حمل‌ونقل
استان کرمان به لحاظ حمل‌ونقل در همه ابعاد جایگاه ویژه‌ای در کشور و منطقه خاورمیانه دارد.
در حال حاضر در استان کرمان پنج فرودگاه وجود دارد که فرودگاه کرمان، فرودگاه بم مرز هوایی، فرودگاه رفسنجان بین‌المللی، فرودگاه سیرجان مرز هوایی و فرودگاه جیرفت داخلی هستند.
استان کرمان از خطوط ریلی شمال-جنوب و شرق-غرب برخوردار است. راه‌آهن کرمان باعث شده که خطوط ریلی با استان تهران، استان اصفهان، هرمزگان، خراسان، استان یزد، سیستان و بلوچستان به هم مرتبط شوند و نقش مهمی در شبکه ریلی کشور ایفا کند. راه‌آهن کرمان -بم و بم-زاهدان نیز در سال ۸۹ افتتاح شد.
استان کرمان به‌عنوان راه ارتباطی ترانزیت کشور، تهران – بندرعباس را به‌واسطه شهرستان سیرجان و همچنین شهربابک و انار مرتبط می‌کند این مسافت هزار و ۳۰۰ کیلومتری در حوزه استحفاظی استان کرمان ۳۲۰ کیلومتر است که تمامی آن به‌جز ۶۰ کیلومتر از اتوبان تشکیل‌شده است. همچنین راه ارتباطی تهران به کرمان ۱۱۰۰ کیلومتر است که کاملاً از اتوبان تشکیل‌شده است.
استان کرمان استان موزه‌هاست. موزه بزرگ هنرهای معاصر صنعتی کرمان، موزه آستانه شاه نعمت‌الله ولی، تنها موزه مردم‌شناسی زرتشتیان جهان، موزه ضرابخانه سکه، موزه مردم‌شناسی کرمان، موزه باغ تاریخی ماهان، موزه شهید باهنر، موزه سنگ در گنبد تاریخی جبلیه، موزه ارگ قدیم بم، موزه آب بافت، موزه حمام قدیمی قریشی رفسنجان، باغ‌موزه دفاع مقدس کرمان، موزه ریاست جمهوری در رفسنجان، موزه باستان‌شناسی در شهداد، موزه باستانی جیرفت، موزه و نمایشگاه یخدان قدیمی، باغ‌موزه هرندی، موزه سیرجان، موزه مسجد جامع کرمان، موزه مطبوعات کرمان ازجمله موزه‌های کرمان است.
ارگ بم
بزرگ‌ترین سازهٔ خشتی در جهان است که محل آن در نزدیکی شهر بم در استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار دارد. در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۲، در اثر زلزلهٔ شدیدی که شهر بم و حومهٔ آن را تحت تأثیر قرارداد، ارگ بم تقریباً به‌طور کامل از بین رفت. اما با همت باستانشناسان ۹۰ درصد این مجموعه تاریخی مرمت شده است.
«بم و فضای فرهنگی آن» در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این ارگ عظیم که در مسیر جادهٔ ابریشم قرار دارد سده ۵ پیش از میلاد ساخته‌شده است و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز همچنان مورداستفاده بود. به‌طورقطع مشخص نیست چرا پس‌ازآن دیگر مورداستفاده قرار نگرفت.
کل بنا یک دژ بزرگ است که در قلب آن، ارگ واقع‌شده، اما به دلیل ظاهر پر ابهت ارگ، که پر ارتفاع‌ترین قسمت مجموعه نیز به شمار می‌آمد، کل بنای دژ به‌عنوان ارگ بم نامیده می‌شود.
ارگ راین
ارگ راین یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین بناهای تاریخی استان کرمان محسوب می‌شود که به‌عنوان دومین بنای خشتی جهان نیز شناخته می‌شود.
این بنای تاریخی بزرگ با مساحتی بیش از بیست‌ودو هزار مترمربع، دومین بنای خشتی بزرگ جهان بعد از ارگ بم است که هرساله میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است.
ارگ راین در جنوب غربی شهر کنونی راین در استان کرمان ایران قرار دارد. این بنای خشتی تا حدودی به ارگ تاریخی بم شبیه است و بر بالای تپه‌ای قرار دارد.
قلعه راین یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی کهن راین است و بر موجودیت راین قبل از اسلام مهر تأیید می‌نهد. گفته می‌شود قدمت آن به دوره ساسانیان برمی‌گردد.
در تاریخ کرمان، از قلعه راین در قرن اول ه. ق. نام‌برده شده است. قلعه‌هایی با قدمت و سابقه بیشتر در این محل وجود داشته که براثر حوادث طبیعی از بین رفته‌اند.
باغ شاهزاده ماهان
باغ شاهزاده یا باغ شازده یکی از باغ‌های تاریخی ایران محسوب می‌شود. این باغ در حدود دو کیلومتری شهر ماهان و حوالی شهر کرمان و در دامنه کوه‌های تیگران واقع‌شده و مربوط به اواخر دوره قاجاریه است.
این باغ مساحتی قریب به ۵.۵ هکتار دارد و شامل دو مجموعه شرقی و غربی می‌شود. کوشک یا همان عمارت‌های آن بسیار زیباست و به‌صورت دو آشکوبه ساخته‌شده است و سر در آن از معماری خیلی زیبایی برخوردار است که آن را از سایر باغ‌های ایرانی متمایز و ممتاز می‌سازد. فواره‌های آن چشم هر بیننده‌ای را نوازش می‌دهد. این فواره‌ها که در طول باغ قرار دارند زیباترین فواره باغ‌های ایرانی هستند.
فواره‌های زیبای باغ شاهزاده بر اساس اختلاف ارتفاع و نه هیچ نیروی دیگری فعال هستند که این خود دلیلی بر هوش و ذکاوت مردمان کرمان زمین است. طول باغ شاهزاده کرمان ۴۰۷ متر و عرض آن ۱۲۲ متر است. این باغ همه‌ساله و به‌ویژه در فصل بهار شاهد بازدید تعداد بی‌شماری از گردشگران از نقاط مختلف کشور است.
کویر شهداد
این منطقه در ۸۷ کیلومتری شمال شرق شهر کرمان جای دارد. شهداد از جنوب غرب به مناطق کوهستانی و سردسیر سیرچ و از شمال شرق به مناطق کویری و گردشگری بِکری از قبیل کلوت متصل است. شهداد در گذشته مرکز ایالت آراتا بوده است. همچنین قدیمی‌ترین پرچم فلزی در جهان با عنوان درفش شهداد در این منطقه کشف شده است. درفش شهداد کهن‌ترین درفش یافت شده در ایران است که اکنون در موزه ملی نگه داری می‌شود.
وجود کلوتهای شهداد که از جمله زیباترین عوارض طبیعی ایران محسوب می‌شود و رودخانه شور و همچنین قرار گرفتن گرمترین نقطه زمین در این منطقه از جمله زیبایی‌های کویر شهداد است.
حمام گنجعلیخان
حمام گنجعلیخان یکی از بناهای مجموعه گنجعلیخان در شهر کرمان است که در سال ۱۰۲۰ ه ق (۱۶۱۱ میلادی) ساخته شده‌است. گنجعلی بیک ملقب به گنجعلیخان از حاکمان کرمان در زمانشاه عباس بود که کارهای عمرانیمهمی در کرمان انجام داده‌است.
او برای اینکه در وسط شهر تفرجگاه‌های عمومی وجود داشته باشد، ابتدا یک میدان بزرگ ایجاد کرد. این میدان که بیش از صد متر طول و پنجاه متر عرض دارد از چهار طرف با بناهای اختصاصی شامل مدرسه، مسجد، بازار و حمام، چهارسوق، آب‌انبار و ضرابخانه محصور شده و یک مجموعه عالی از آثارعمرانی عصرصفوی است. معمارآن استادسلطان محمد معماریزدی است.
باغ فتح آباد
این بنا باغی مربوط به دوره قاجار است که در ۲۵ کیلومتری مرکز کرمان، شهر اختیارآباد واقع شده. این باغ الگوی احداث باغ شاهزاده ماهان بوده است.
این باغ از از یادگارهای فضل علی خان بیگلربیگی است که به همین دلیل آن را باغ بیگلربیگی نیز می‌گویند. عبور آب فتح‌آباد از میان این باغ به آن صفا و طراوت می‌بخشیده است. زمان احداث این باغ به حدود سال‌های ۱۲۵۵ می‌رسد. مصالح ساختمان‌ها از خشت خام و تزیین آن با گچ و مقابل سر در باغ حوضی به ابعاد ۶۰ در ۵ متر با فواره‌های زیبا طراحی شده بود. علاوه بر سر در که ساختمانی دو طبقه داشته طاق نماهایی نیز در طرفین آن احداث شده بود.
این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۲۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. نکته قابل توجه اینکه این بنا در سالی که گذشت پس از مدتها مرمت و هم اکنون برای بازدید در دسترس گردشگران قرار گرفته است.
روستای صخره‌ای میمند
این روستای تاریخی با قدمتی معادل دوازده هزار سال یکی از نخستین سکونتگاههای بشری در ایران محسوب می‌شود که به تازگی جزو آثار تاریخی ثبت جهانی ایران نیز ثبت شده است.
مردمان این روستا همچنان برمبنای سنت‌های کهن خود زندگی می‌کنند و تمام بناهای موجود در این روستا نیز صخره‌ای هستند.
بوم گردی در این روستای یکی از علایق قابل توجه گردشگران داخلی و خارجی است و مسافران می‌تواند در دل کوه روزهای خود را سپری کنند.
طبق اعلام ستاد تسهیلات نوروزی استان کرمان هم اکنون بیش از دو هزار کلاس درس برای اسکان مسافران نورزی در نظر گرفته شده است و تمام ظرفیت اسکان هتل ها و اقامتگاه های استان نیز در اختیار مسافران قرار گرفته است.
هلال احمر، پلیس راه و دانشگاه علوم پزشکی نیز با ایجاد تیم های ویژه در مبادی شهرها و جاده‌های بین راهی مستقر می‌شوند تا سفری خاطره انگیز را برای مسافران رقم بزند.