بیرجند- ایرنا- خراسان جنوبی از تاریخی کهن برخوردار است، وجود قبایل و طوایف گوناگون در این استان باعث شده که آیین و فرهنگ های متفاوت اما با اصالت در هر گوشه ای بین مردم رایج باشد که یکی از آنها آیین های سنتی ازدواج همراه با شادی و سادگی است.
به گزارش پایگاه خبری طبس نیوز به نقل از ایرنا، ازدواج، پیوندی است که با احکام یا رسومی خاص بین زن و مرد در مذاهب و کشورهای مختلف برقرار می شود تا به تشکیل خانواده منجر شود. شادی شالوده هر ازدواج است و مردم در هر فرهنگی از گذشته تاکنون تلاش می کنند که به اشکال مختلف این شادی را به نمایش گذارند.
آیین های ازدواج در هر نقطه ای از خراسان جنوبی به شکل خاص خود اجرا می شود. در این گزارش نیم نگاهی به این آیین های سنتی این استان در نقاط مختلف خواهیم داشت.
**«شَه سَرِ اَو بَرو» آیین روستای طارق
یکی از اهالی روستای طارق از توابع شهرستان نهبندان در خصوص آیین سنتی ازدواج در این روستا گفت: بعد از گفت و گو بین خانواده عروس و داماد و تعیین شیربها و مهریه ، روز عقد سفره گلدوزی شده ای پهن و روی آن را با کاسه نبات، گردو و تخم مرغ رنگ شده و نان، پنیر و سبزی محلی تزئین می کنند.
سیده مهناز موسوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: قبل از مراسم حنابندان صبح، زنان روستا جهاز عروس را مرتب می کنند و همه برای دیدن آن جمع شده، سپس شیرینی و شربت می خورند و بعد مراسم حنابندان شروع می شود.
وی با بیان اینکه معمولا شب حنابندان عروس و میهمانان لباس قرمز می پوشند افزود: دقیق نمی دانم علت استفاده از این رنگ در شب حنابندان چیست شاید به خاطر قرمزی رنگ حنا باشد.
موسوی با اشاره به اشتراک برخی از رسوم ازدواج روستای طارق با سایر نقاط استان اظهار داشت: اما مردم این روستا رسمی به اسم «شَه سَرِ اَو بَرو»( منظور شاه سر آب بردن است) دارند که بعد از ظهر عروسی عده ای از مردان روستا لباس های داماد را به همراه گلاب پاش روی مجمعه ای گذاشته ، اطراف قنات جمع شده و با تشکیل یک دایره گرداگرد داماد می ایستند تا او لباس های دامادی خود را به تن کند.
وی افزود: عروس نیز بر سرِ خمِ سنگ ( احتمالا منظور بالکنی است که نمای آن سنگ بوده) می نشیند و منتظر داماد می ماند.
موسوی با اشاره به همراهی داماد توسط جوانان روستا از سر آب تا خانه عروس گفت: تخت قرمز رنگی با پشتی در حیاط خانه پدر عروس گذاشته می شد تا داماد روی آن بنشیند و مردان هم در حیاط می رقصیدند.
وی افزود: آخر شب که مراسم حجله برون عروس است داماد به همراه خانواده اش دنبال عروس آمده و رسم است که عروس باید در این لحظه ناز کرده و هدیه ای از داماد دریافت کند که معمولا این هدیه را پدر داماد با اهدای باغ ، زمین یا سفر مکه تامین می کرده است.
موسوی با بیان اینکه در حال حاضر مراسم شهر و روستا با هم تلفیق شده است بیان کرد: ولی در هر صورت ساز و دهل در روستا برای شادی مراسم عروسی استفاده می شود.
** تخم مرغ شکستن داماد در «گیت» برای رفع چشم زخم
«گیت» یکی از روستاهای شهرستان درمیان است که در ۱۰۵ کیلومتری بیرجند مرکز خراسان جنوبی قرار دارد و مراسم ازدواج در آن با اجرای سه مرحله نامزدی، عقد کنان و عروسی برگزار می شود.
دهیار روستای گیت در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: شب قبل از ازدواج، که حنابندان نامیده می شود مراسمی به نام «کفش برو» ، برگزار می شود کفش برو شامل چند دست لباس و کفش ویژه عروس ، زنان و دختران خانواده عروس، مقداری شیرینی و شکلات، قند، چای ، برنج، روغن، زعفران، صابون و حناست که تعدادی از بزرگان روستا این وسایل را به خانه پدر عروس تحویل می دهند.
احمد رضا رضایی اظهار داشت: در مراسم کفش برو روستای گیت یک یا چند راس گوسفند، یک یا چند کیسه آرد گندم هم برای خانواده عروس اختصاص می دهند، وقتی حاملان وسایل کفش برو با سلام و صلوات به خانه پدرعروس نزدیک می شوند، چند تن از بستگان عروس با منقل های پر از آتش و زغال برای دفع چشم زخم، «اسفند و کندر» دود می کنند و هلهله کنان و با شادی و سلام و صلوات از کاروان استقبال می کنند و میهمانان را به خانه راهنمایی می کنند.
وی یاد آورشد: دیگر آیین های ازدواج در روستای گیت شکستن تخم مرغ بر سر در خانه داماد است که این هم برای رفع چشم زخم و دوری بلا از خانه عروس و داماد است.
** «سرگدار» آیین سنتی چنشت برای مراسم عروسی
دهیار روستای چشنت هم در خصوص آیین های این روستا به خبرنگار ایرنا گفت: عروسی چنشت سه روز به طول می انجامد که عصر روز اول برای آگاهی اهالی از شروع مراسم عروسی، ساز و دهل در میدان روستا نواخته می شود؛ البته قبل این مراسم جوانان به در خانه ها رفته و مردم را دعوت می کنند.
ذبیح الله حسن پور «سرگدار » را از مراسم های صبح دوم عروسی عنوان کرد و افزود: در این مراسم جوانان با اجرای نمایشنامه و تئاتر، بینندگان را سرگرم می کنند.
وی با بیان اینکه قبل از ظهر مراسم، آرایش عروس (بندزدن) انجام می شود اظهار داشت: بعد از صرف ناهار و استراحت کوتاهی مراسم مجدد از سرگرفته و عصر مراسم (درود کشان) صورت می گیرد که هدایایی از طرف داماد برای عروس برده می شود.
حسن پور با بیان اینکه مراسم «پای تخت» توسط خانم های بزرگ روستا برگزار می شود افزود: اشعاری در وصف داماد و خاندان او بیان شده و در شب هم به رسم عروس کشان ، عروس سوار بر اسب راهی خانه داماد می شود.
**«گوسفند کُشو» آیینی برای ولیمه عروسی در « استند»
یک شهروند از زیرکوه نیز در خصوص آیین سنتی عروسی روستای استند این شهرستان گفت: در کنار همه آداب و رسومی که در بقیه جاها مرسوم است؛ در این روستا ، روز قبل از عروسی پدر داماد برای اجرای مراسم «گوسفند کُشو» به تناسب جمعیتی که برای عروسی دعوت کرده ۱۰ تا ۲۰ گوسفند را آماده می کند و به همان تعداد هم قصاب می آید و پس از ساز و دهل این گوسفندان ذبح می شوند.
محمد فقیر دانایی آبیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در روز عروسی نیز عروس و داماد به دور مزاری که در همین روستا قرار دارد می چرخند و به اصطلاح زیارت کرده و صدقه ای هم نذر این مکان می کنند.
وی یکی دیگر از رسم های منحصر به فرد مردم این روستا را سرمه کشیدن چشم داماد توسط مادر عروس عنوان کرد و گفت: این کار زمانی که داماد می خواهد پا در خانه عروس بگذارد انجام می شود و باید مادر عروس دکمه بالای پیراهن داماد را هم ببندد.
دانایی با اشاره به یکی دیگر از رسوم جالب مردم این روستا بیان کرد: آخرین مرحله عروسی پول ریختن است که در این مراسم همه در خانه ای جمع می شوند و یک نفر با دفتر و قلم و دیگری هم ظرفی را برای پول جمع کردن جلوی میهمان ها می دارد و آن دیگری هر مبلغ را جلوی نام آن میهمان می نویسد.
وی ادامه داد: داماد باید این لیست را نزد خود نگه دارد و در زمان عروسی هر کدام از این افراد یا فرزندانشان جبران کند.
دانایی علت این کار را کمک مالی اهالی روستا به داماد عنوان کرد که در ابتدای زندگی کارگشای مشکلاتش خواهد بود.
** تیرهوایی برای سوراخ کردن کلاه پدر داماد
وی همچنین به آیین روستای پیشبر شهرستان زیرکوه اشاره کرد و افزود: در این روستا نیز ظهر عروسی مردم به داخل یکی از باغ های اطراف روستا رفته و در همان حین که داماد مشغول عوض کردن رخ دامادی است کلاه پدرش را برداشته به هوا پرتاب کرده و با یک گلوله آن را سوراخ می کنند.
دانایی تاکید کرد: البته این کار فقط جنبه شوخی داشته و مراقب هستند که به کسی آسیبی نرسد.
وی ادامه داد: خواندن دسته جمعی سوره الرحمن در مسیری که عروس و داماد به خانه می روند نیز از دیگر مراسم های خاص روستای پیشبر است.
** «هیزم کِشان » رسم قدیم آبیز برای شروع یک عروسی
یک شهروند آبیزی نیز با اشاره به آیین های سنتی خاص این شهر گفت: یکی از رسوم خاص منطقه آن است که داماد تا هر زمانی که همسر عقد کرده ای داشته باشد باید تمام کارهای پدر عروس را انجام دهد.
غلامحسین عباسی یادآور شد: البته در گذشته اگر کسی می خواست زن عقد کرده خود را ببیند باید بار هیزمی برای خانه پدر عروس می برد.
وی مراسم «هیزم کِشان» را از دیگر رسوم زیبا و شاد منطقه آبیز در قدیم دانست و گفت: در این مراسم چند روز قبل از زمان عروسی اقوام داماد هر نفر با یک الاغ به صحرا رفته و بار هیزمی را تهیه می کردند.
عباسی با بیان اینکه به ازای تحویل هر بار هیزم یک کلاه عرق چین و دستمال هدیه می گرفتند افزود: پدر داماد مقداری از این هیزم ها را برای پخت و پز عروسی نگه می داشت و بقیه را بین اقوام عروس تقسیم می کرد.
وی چوب بازی، رقص محلی با لباس مخصوص سفید و عروس کشان با اسب یا شتر را از مراسم خاص عشایر منطقه زیرکوه عنوان کرد.
نمونه های مشابه ای از هر کدام این آیین ها البته با اشکال متفاوت در سایر نقاط استان نیز دیده می شود . آیین عروسی به سبک سنتی در روستاهای شهرستان طبس از جمله پیرحاجات و یوسف آباد نیز قابل توجه است.
تمام مراسم های سنتی در خراسان جنوبی همه نشان از ایجاد فضای شادی و نشاط و در عین حال سادگی و بی آلایشی دارد. در هیچ کدام از این مراسم ها خبری از تشریفات آنچنانی نیست و هر کسی در حد توان خود این جشن ها را اجرا می کرده است. البته کمک به داماد در همه این رسم ها دیده می شود که می تواند برای شروع یک زندگی راهگشای جوانان باشد.
امید است که احیای آیین های سنتی منجر به ازدواج آسان در جامعه شود.
گزارش از عصمت برزجی
۹۸۹۳ * ۶۰۵۴