گزارش:روزنامه خراسان .نویسنده: جواد حاتمی
«تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» شعار سال ۹۱ است که رسانه ها نیز به صورت جدی آن را مورد مداقه قرار داده اند و این روزها بحث روز جامعه است. اما تولید ملی چیست؟ و چه تعریفی از آن می توان ارائه کرد؟
تولید ملی یا محصول ملی در اقتصاد به ارزش پول همه کالاها و خدماتی که در دوره ای معین و معمولا طی یک سال در کشوری تولید شده گفته می شود. به این اعتبار تولید ملی یک جریان در واحد زمان است و معمولا بر حسب واحدهای پولی روز دنیا بیان می شود. درآمد ملی هم به ارزش پولی تمام درآمدهایی که در دوره ای معین در یک کشور در جریان تولید کسب شده گفته می شود.
تولید ملی را بسته به این که هزینه های تولید از آن کم شده یا نه می توان به ۲ زیرشاخه تولید خالص ملی و تولید ناخالص ملی تقسیم کرد.
در تعریف تولید ملی در کشورمان باید به تولید و اقسام ایده ها و طرح ها و کالاها نگاهی ملی داشت و با اتکا بر دانش و استعدادهای بومی تولید را در حوزه های مختلف دنبال کرد.
تولید ملی با صنایع کلان موفق تر است یا با صنایع کوچک و حتی خانگی؟
در اقتصاد این نکته حایز اهمیت است که اقتصاد خرد یا اقتصاد کلان کدامیک برای نیل به تولید ملی مقدم تر و قابل توجه ویژه است و پیوند بین این دو چگونه می تواند به رشد تولید ملی منجر شود.
مهندس «رنجبر فرح آبادی» از صاحب نظران این بخش می گوید: شرایط روز جهان و تحمیل تحریم های سنگین با دامنه های بسیار گسترده یکی از زمینه هایی است که به دنبال سال جهاد اقتصادی امسال را با تولید ملی شروع کرده ایم و توقع این است که ماهیت تولید ملی به تولیدات صنعتی محدود نشود و تولید جامع در کلیه موضوعات تولید مدنظر باشد با این نگاه درخواهیم یافت که اقتصاد کلان در کنار اقتصاد خرد و حتی مشاغل خانگی و مشاغل سنتی هم می تواند به تناسب در چرخه تولید ملی موثر باشد.
وی با اشاره به این که تنها راه نجات اقتصاد ملی و کاهش اثرات چالش زای اشتغال در کشور تأکید بر تولید ملی و حمایت همه جانبه از آن است می افزاید: باید جایگاه تولید ملی و تعریف تولید ملی و موارد شمول آن تبیین شده و برای بخش های مختلف اقتصادی اعم از صنعت، خدمات، کشاورزی و… چه به صورت خرد و یا به صورت کلان سهم و جایگاهی در نظر گرفته شود.
دکتر «صباحی» صاحب نظر اقتصادی و مدرس دانشگاه نیز در تبیین تولید ملی به خراسان می گوید: شعار سال ۹۱ که مقام معظم رهبری اعلام کردند در تداوم جهاد اقتصادی بسیار حایز اهمیت است و با توجه به اظهارات کارشناسان و تجربیات ارزنده به دست آمده در سال جهاد اقتصادی باید تولید در کشور اضافه شود و تولید یعنی ایجاد ارزش افزوده تا افراد بتوانند رفاه بیشتری داشته باشند. در این شرایط با تولید، افراد می توانند سهم خود را در درآمدهای ملی اضافه کنند و هرچه تولید بیشتر بشود سهم افراد در درآمد ملی بیشتر شده و مسلما رفاه و امکانات بیشتری خواهند داشت.
این اقتصاددان درباره جایگاه تولید در سطح خرد یا کلان می گوید: اقتصاد کلان و اقتصاد خرد هر کدام به نوبه خود در تولید ملی موثر است ولی شواهد امر حکایت از آن دارد که در کشور ما اقتصاد خرد در تولید ملی تأثیرگذارتر است و در آینده هم رفتارهای مسئولان و سیاست گذاران در بسترسازی و سیاست گذاری ها می تواند توسعه سهم اقتصاد کلان را در تولید ملی فراهم کند.
به گفته وی تا زمانی که ظرفیت سازی انجام نشود، افراد کار نکنند، تولید انجام نشود و بسترسازی برای تولید در سطح کلان نشود، تولید ملی ما آن طور که مدنظر است معنا پیدا نخواهد کرد لذا دولت باید ظرفیت سازی و بسترسازی انگیزشی ایجاد کرده و زمینه مشارکت را فراهم آورده و مردم را به تولید تشویق کند.
دکتر «صباحی» با یادآوری این مهم که «اقتصاد خرد و کلان» در تولید ملی نمی تواند از هم جدا باشد، می افزاید: اگر دولت با سیاست های خود شرایط و بستر را برای فعالیت های خرد و خانوارها فراهم نکند نمی توان به تولید ملی در اقتصاد خرد امیدوار بود، اگر بسترسازی انجام شود ولی پس انداز در کار نباشد باز هم سرمایه گذاری در حمایت و تولید انجام نخواهد شد.
به گفته وی اگر راه، آب، برق، تلفن، فرودگاه و… در جامعه ای باشد ولی پس انداز و سرمایه نباشد از این زیرساخت ها نمی توان استفاده کرد. ولی همین پس اندازها و سرمایه ها در قالب تعاونی، پذیره نویسی، بورس و… سبب می شود که با تجمیع سرمایه ها همه افراد کار کنند و در تولید سهم داشته باشند. بر این باورم که پس اندازهای مردم هم می تواند نیروی کمکی در اقتصاد و حمایت از خانوارها باشد چرا که تولید را در جامعه افزایش می دهد و خانواده ها هم از درآمدی که کسب می کنند می توانند برای بهتر زندگی کردن استفاده کنند.
این مدرس دانشگاه تصریح می کند اقتصاد خرد حرف اول را در تولید ملی می زند لذا دولت باید جاده را صاف و شفاف کند تا خانواده ها بتوانند با سرمایه گذاری وارد عرصه تولید شوند و اگر بخش خرد بتواند کار کند شاهد توسعه عملکرد بخش خصوصی در تولید، رشد اقتصاد کلان در جامعه و پیشرفت در خصوصی سازی خواهیم بود.
دکتر «صباحی» می گوید: تولید منبع ارزش افزوده افراد است و در شرایطی که خود دولت هم مجموعه ای از اقتصاد خرد است و کلان هم مجموعه ای از اقتصاد خرد لذا با کارکرد همه اعم از دولت و بخش خصوصی در ظرفیت سازی و کار و تولید می توان پیوند اقتصاد خرد و کلان را شاهد باشیم.
این صاحب نظر اقتصادی با اشاره به این که سرمایه گذاری در حوزه اقتصاد خرد سریع تر ما را به نتیجه می رساند، می افزاید: متأسفانه در برخی از سرمایه گذاری ها و فعالیت های اقتصادی افراد قادر نیستند به تنهایی و به صورت خرد تولید کننده باشند ولی با تشکیل تعاونی یا از طریق بورس می توان ظرفیت سازی را برای فعالیت های بزرگ با کمک گرفتن از سرمایه های خرد انجام داد.
یک مدرس دانشگاه و صاحب نظر اقتصادی نیز به خراسان می گوید: در مسئله تولید ملی اساس بحث، اقتصاد خرد است و در مقوله تولید هم به اندازه و مقیاس آن اعم از کوچک و بزرگ همه در قالب اقتصاد خرد قابل تعریف و یکی از موضوعات آن هم تصمیم گیری درباره تولیدات است که می تواند در یک عرصه کوچک باشد یا در یک عرصه وسیع یا بنگاه بزرگ تر و با سرمایه گذاری بیشتر.
به گفته وی از نظر ادبیات، دانش اقتصاد را در طبقه بندی اقتصاد خرد بررسی می کنند و این جا رفتار سرمایه گذار در عرصه سرمایه گذاری و تولید و شروع کسب و کار تنها ملاک نیست.
تداوم کار و تولید و میزان فعال کردن سرمایه هم مدنظر است و از این رو این موارد مرتبط با تولید ملی است.
این مدرس دانشگاه می گوید: اقتصاد کلان شاخص هایی دارد که در اختیار افراد و بنگاه های تولید نیست این که مجموعه بنگاه ها در یک سال چقدر تولید دارد یا افراد شاغل در کارخانه ها چه تعداد هستند، یا در مزارع چه تعداد افراد شاغل هستند یک عدد و رقم به ما می دهد که تولید ملی در سطح کلان و کاملا منفعل است، اقتصاد کلان متاثر از اقتصاد خرد است لذا باید سطح خرد و تصمیم گیری و رفتار کارگزاران اقتصادی را مورد توجه قرار دهیم. به گفته «حسین زاده» در عین حال که تصمیم گیری در سطح خرد یعنی رفتار سرمایه گذاران از شاخص های کلان در دوره های قبل متاثر می شود ولی باید توجه داشت که نرخ تورم هر دوره در تصمیم گیری یک بنگاه خرد و تغییر سرمایه گذاری موثر است همچنان که نرخ بیکاری و دیگر شاخص هایی هم که توسط دولت و مراجع اعلام می شود در رفتار سرمایه گذاران موثر است و از این نظر ارتباط بین ۲ سطح خرد و کلان وجود دارد. اما مقوله تولید ملی اول باید در سطح اقتصاد خرد مورد توجه باشد و بعد به عنوان یک برنامه کامل در تولید ملی باید به شاخص های اقتصاد کلان هم توجه کنیم.
«بهروان» کارشناس اقتصادی نیز تاکید می کند که اقتصاد خرد بیش از اقتصاد کلان در کشور ما می تواند در افزایش تولید ملی تاثیرگذار باشد ولی چون حمایت های قانونی لازم و سود کافی در این عرصه وجود نداشته است بخش اعظم سرمایه ایرانیان به حوزه هایی مانند مسکن، ارز و طلا و… می رود که پیامد آن هم بحران های مقطعی است. اگر این مبالغ وارد بورس شده یا در حوزه تولید به کارگیری شود بسیاری از مشکلات رفع و با آن ده ها فرصت شغلی هم ایجاد می شود.
جمع بندی نظرهای کارشناسان موید آن است که تولید ملی را می توان در کنار تقویت و حمایت از صنایع کلان با سرمایه گذاری در صنایع کوچک و خانگی رشد داد. همان طور که مشاغلی مانند قالی بافی از تولید در خانه و کارگاه های کوچک می تواند منشاء درآمد ملی و ارزآوری باشد به نظر می رسد بسیاری از مشاغل خانگی می تواند در تولید ملی حرفی برای گفتن داشته باشد.
اگرچه در سال های اخیر اعطای وام خوداشتغالی و گسترش کار و کسب خانگی رواج یافته است ولی باید این تسهیلات و کار و کسب ها به سمت تولید ملی سوق داده شود.
«کیهان هاشم نیا» معاون برنامه ریزی استانداری گیلان بر این نظر است که به منظور افزایش بهره وری و ایجاد اشتغال، باید زمینه سرمایه گذاری کلان اقتصادی بر پایه مشاغل خانگی را فراهم کرد. به گزارش ایرنا وی افزود: می توان با ایجاد امکانات و بسترهای لازم در بخش های مختلف سرمایه گذاری، واحدهای تامین کننده مواد اولیه و سایر واحدهای یک بنگاه اقتصادی که قابلیت فعالیت در منازل را دارند به مشاغل خانگی سپرد و این امر باعث می شود از هزینه های زیاد ایجاد شغل و تداوم کار طرح های خوداشتغالی جلوگیری شده و از امکانات و نیروی انسانی بالقوه در منازل بهره برداری بهینه صورت گیرد.
وی خاطرنشان ساخت: با پیوند سرمایه گذاری کلان و مشاغل خانگی، توسعه کشور سرعت می گیرد و این موضوع در کشورهایی نظیر چین و آلمان نیز انجام شده است. وی با بیان این که امروزه احداث کارخانه های عظیم نیازمند زمین و سرمایه کلان است تاکید کرد می توان با نوآوری در طرح های جدید اقتصادی، تولید بر پایه تقاضا و نیاز، بازار را رونق داد تا هم هزینه نگهداری و انبار کالا به حداقل برسد و هم هزینه های ایجاد فرصت های شغلی کاهش یابد.
«محمد کریم عابدی» نماینده مجلس نیز در این باره می گوید: اقتصاد خرد و صنایع کوچک و حتی مشاغل خانگی نظیر قالی بافی که در بسیاری از منازل روستاییان رونق داشته است نقش به سزایی در افزایش تولید ملی دارد و نمی توان از جایگاه اقتصاد خرد غفلت کرد و مقدمه رسیدن به اقتصاد کلان و تولید پایدار با درآمد ناخالص ملی است.
نماینده مردم فردوس، طبس، بشرویه و سرایان در خانه ملت اقتصاد دانش محور را مقدمه جهاد اقتصادی می داند و می گوید: در همه زمینه ها از جمله صنعت، معدن، کشاورزی و… باید تولیدات را به حداکثر برسانیم و توانمندسازی مشاغل به خصوص در حوزه اقتصاد خرد ما را سریع تر به نتیجه می رساند.
او با تاکید بر این که «حمایت از سرمایه گذار سبب افزایش تولید ملی است» می گوید: مجلس باید قوانین و تسهیلات لازم را فراهم کند و دولت هم به دور از بوروکراسی های موجود به ترغیب سرمایه گذاران بپردازد. هم اکنون موانع زیادی جلوی پای مردم است و بانک ها هم موانعی را برای سرمایه گذاران ایجاد می کنند که این ها باید رفع شود. اگر دولت، مجلس و بانک ها دست به دست هم دهند و از تولیدات داخلی حمایت کنند از نظر کمی و کیفی توفیق بزرگی برای کشور حاصل می شود.
رئیس موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز یکی از راه های کاهش هزینه، افزایش تولید و توسعه اقتصاد را حرکت به سمت توانمندسازی بنگاه های اقتصادی می داند و می گوید: بنگاه های کوچک و متوسط باید با روش چینی ها توانمندسازی شود. «مهدی فتح اله» به خبرگزاری ایلنا می گوید: ۸ عامل اصلی اقتصادی سبب کاهش قیمت های تمام شده محصولات تولیدی چین و رقابت پذیری آن در بازار جهانی شده است و دولت این کشور بر نوآوری بنگاه ها، سیاست های توسعه صادرات، کمک به توسعه دانش و فناوری، اتخاذ سیاست های حمایت کننده و تسهیل کننده مالی و توسعه سیاست های بخش بندی و شبکه سازی بازار تمرکز دارد. از طرفی سیاست های حمایتی و هدایتی خود را با افزایش سرمایه گذاری در بخش تحقیق و توسعه و معافیت های مالیاتی برای نوآوری های فناورانه و حمایت مالی از آن، توسعه منابع انسانی برای علم و فناوری، نشر فرهنگ علم و تاسیس پایگاه های نوآوری علم و فناوری اعمال می کند.
به اعتقاد وی چینی ها با شناخت ظرفیت ها و بهبود شرایط تولید امروزه در جنگ قیمت ها تولیدکننده های محصولات با قیمت پایین هستند و بنگاه های آن ها هم سود کافی را دارند بنابراین از تجربه آن ها می توان در حمایت از ایجاد و توسعه خوشه های کسب و کار و بنگاه های کوچک و متوسط استفاده کرد.
به هر حال افق کار برای رشد تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی روشن است و دولت باید دور از شعار در قالب حمایت عملی با برنامه های اساسی و طرح های اصولی ضمن حمایت از بخش خصوصی، اعتماد سرمایه گذاران را جلب و با مهارت افزایی و ایجاد اشتغال در این عرصه امنیت سرمایه گذاری را نیز فراهم کند.
«تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» با برنامه ریزی شایسته و حمایت های قانونی ممکن است و از این طریق می توان اهداف مورد نظر را در اقتصاد خرد و کلان محقق کرد. بسیاری از صاحب نظران معتقدند اقتصاد خرد اعم از بنگاه های کوچک، صنایع پایین دستی، کارگاه ها و مشاغل خانگی لازمه اصلی رسیدن به اقتصاد کلان و تولید ملی است و در این راستا جذب سرمایه های کوچک و هدایت آن به سمت تولید در کنار حمایت لازم و بسترسازی کافی می تواند در نیل به اهداف و نیات مقام معظم رهبری در نام گذاری سال جدید و تداوم جهاد اقتصادی موثر باشد. به اعتقاد کارشناسان تغییر رفتار سرمایه گذاران با ایجاد اطمینان به سودآور بودن سرمایه گذاری در تولید و رفتن به سمت اقتصاد دانش محور و در کنار آن توسعه کارآفرینی و مهارت افزایی و استفاده از استراتژی های موفق دیگر کشورها از جمله چین می تواند سبب افزایش تولید ملی شود.